| [L]O reis enrics dengleterra.si tenia assis enb(er)- tran de born de dins Autafort. Elcombatia ab sos edeficis que molt li uolia gran mal.Car el crezia que tota la guerra quel reis ioues sos fillzlauiafaichaquenbertranslail agues faita far ep(er) so era uengutz denant autafort p(er)lui des- iritar.El reis darragon uenc enlost del rei en- ric denant autafort.Ecant bertrans osaub si fo molt alegres quel reis darragon era enlost per so quel era sos amics especials.el reis darragon si mandet sos messatges dinz lo castel quen ber- trans li mandes pan e uin ecarn et el sil en man- det assatz.eper lo messatge p(er)cui el ma(n)det los presenz el li mandet pregan quel fezes si q(ue)l fezes mudar los edeficis efar traire en autra part.qel murs on il ferion era tot rotz.et el p(er) gran auer del rei enric el li dis tot [so] quen bertrans lauia ma(n)- dat adir.el reis enrics si fetz metre del edificis plus enaquella part on saup quel murs era rotz efon lo murs ades p(er)terra el castels pres enber- trans ab tota sa gen fon menatz al pabaillon del rei enric. el reis lo receup molt mal. El reis enrics sil dis. Bertrans Bertrans uos auetz dig que anc lameitatz del uostre sen nous ac mestier nulls temps. Mas sapchatzquarauos a el ben mestiertotz.Seigner dis enbertrans el es ben uers queu o dissi edissi ben uertat.El reis diseu cre ben quel uos sia aras faillitz.Sei(n)gner dis en bertans. [ben mes faillitz. Eco(m) dis lo reis. Sei(n)gner dis enb(er)trans] lo iorn quel ualens ioues reis uostre fillz mori eu p(er)di lo sen el saber ela conoisse(n)sa. El reis qua(n)t auzi so quen bertra(n)s li dis en plora(n) del fil.Venc li granz dolors al cor de pietat et als oills si que nois poc tener quel no(n) pasmes de dolor.Equant el reue(n)c de pasmazo(n). el crida edis enploran enbertran enbertran.Vos auetz ben drech et es ben razos si uos auetz p(er)dutz lo se(n) p(er) mon fill. Quel uos uolia meils que ad home del mon.Eteu p(er) amor de lui uos quit la p(er)sona elauer el uostre castel. euos ren la mia amor e la mia gracia.euos don cinc cenz marcs dargen |
Lo reis Enrics d’Engleterra si tenia assis En Bertran de Born dedins Autafort e·l combatia ab sos edeficis, que molt li volia gran mal, car el crezia que tota la guerra que·l reis Joves, sos fillz, l’avia faicha, qu’En Bertrans la.il agues faita far, e per so era vengutz denant Autafort per lui desiritar. E.l reis d’Arragon venc en l’ost del rei Enric denant Autafort, e cant Bertrans o saub, si fo molt alegres que.l reis d’Arragon era en l’ost, per so qu'el era sos amics especials. E.l reis d’Arragon si mandet sos messatges dinz lo castel, qu’En Bertrans li mandes pan e vin e carn, et el si l'en mandet assatz. E per lo messatge per cui el mandet los presenz, el li mandet pregan qu'el fezes si qu'el fezes mudar los edeficis e far traire en autra part, qe·l murs on il ferion era tot rotz, et el, per gran aver del rei Enric, el li dis tot so qu’En Bertrans l’avia mandat a dir. E.l reis Enrics si fetz metre del edeficis plus en aquella part on saup que.l murs era rotz, e fon lo murs ades per terra e.l castels pres. En Bertrans ab tota sa gen fon menatz al pabaillon del rei Enric. E.l reis lo receup molt mal. E.l reis Enrics si·l dis: ‹‹Bertrans, Bertrans vos avetz dig que anc la meitatz del vostre sen no.us ac mestier nulls temps, mas sapchatz qu’ara vos a el ben mestier totz!››. ‹‹Seigner››, dis En Bertrans, ‹‹El es ben vers qu’eu o dissi, e dissi ben vertat!›› , e.l reis dis ‹‹Eu cre ben qu’el vos sia aras faillitz››. ‹‹Seigner›› dis En Bertrans ‹‹Ben m'es faillitz!››, ‹‹E com?›› dis lo reis. ‹‹Seingner››, dis en Bertrans, ‹‹Lo jorn que·l valens Joves Reis, vostre fillz, mori eu perdi lo sen, e.l saber e la conoissensa››. E.l reis, quant auzi so qu’En Bertrans li dis en ploran del fil, venc li granz dolors al cor de pietat et als oills, si que no.is poc tener qu'el non pasmes de dolor. E, quant el revenc de pasmazon, el crida e dis en ploran: ‹‹En Bertran, En Bertran, vos avetz ben drech, et es ben razos si vos avetz perdutz lo sen per mon fill, qu'el vos volia meils que ad home del mon. Et eu, per amor de lui, vos quit la persona e l’aver e·l vostre castel, e vos ren la mia amor e la mia gracia, e vos don cinc cenz marcs d’argen |
| p(er) los dans que uos auetz receubutz. Enbertran sil ca - zec als pes referrent li gracias emerces.El reis ab tota la soa ost sen anet. Enb(er)trans can saup q(ue)l reis darragon la uia faita si laida fellonia fon molt i- ratz ab lo rei na(n)fos.Esi sabia com era uengutz al rei enric esser soudadiers logaditz.esabia com lo reis darragon era uengutz de paubra generacio(n) de carlades dun castel que anom carlat q(ue) es en la sei(n)gnoria del comte de rodes en peire de car- lat quera sei(n)gner del castel p(er) ualor ep(er) proessa si pres p(er)moiller la comtessa da millau quera ca seguda en eretat. Esin ac un fil que fon uale(n)s epros.econquis lo comtat de proenssa.Et us sos fils si conquis lo comtat de barsalona.et ac no(n) raimo(n) berre(n)gier. loqualsconquis lo regisme darragon. efo lo p(re)miers reis que anc fos enarrago(n). Et anet penre corona aroma. ecant sen tornaua efon alborc saint dalmas el mori. eremanseron- ne trei fill. Anfos lo quals fo reis darragon. aq(ue)st que fetz lo mal denbertran de born elautre donsa ncho.elautreberrengiers de besaudunesesaup comel auia traida la filla del enperador manuel. quel emperaire la uia mandada p(er) moiller ab gra(n)t tresor et ab gran auer et abmolt onrada co(n)pain gnia.elos raubet de tot lauer quella domna eill grec auian. Ecom les enuiet p(er) mar marritz eco(n) sirosedesconseillatz.ecomsosfrairesanchos la uia tota p(ro)enssa ecom sesperiuret p(er) lauer q(ue)l reis enrics lidet contral comte de tolosa. edetotas aquestas razons fetz enbertrans de born lo sirue(n) tesque ditz. pois lo gens t(er)minis floris. (et) c(etera) |
per los dans que vos avetz receubutz››. En Bertran si.l cazec als pes, referrent li gracias e merces. E.l reis ab tota la soa ost s'en anet. En Bertrans, can saup que·ll reis d’Arragon l’avia faita si laida fellonia, fon molt iratz ab lo rei N’Anfos, e si sabia com era vengutz al rei Enric esser soudadiers logaditz, e sabia com lo reis d’Arragon era vengutz de paubra generacion de Carlades, d’un castel que a nom Carlat, que es en la seingnoria del Comte de Rodes. En Peire de Carlat, qu’era seingner del castel, per valor e per proessa, si pres per moiller la comtessa da Millau, qu’era caseguda en eretat e si n’ac un fil que fon valens e pros, e conquis lo comtat de Proenssa. Et us sos fils si conquis lo comtat de Barsalona et ac non Raimon Berrengier, lo quals conquis lo regisme d’Arragon e fo lo premiers reis que anc fos en Arragon. Et anet penre corona a Roma e, cant s’en tornava e fon al borc Saint Dalmas, el mori e remanseron ne trei fill: Anfos lo quals fo reis d’Arragon, aquest que fetz lo mal d’En Bertran de Born, l’autre, Don Sancho, e l’autre, Berrengiers de Besaudunes. E saup com el avia traida la filla del enperador Manuel, que l'emperaire l’avia mandada per moiller ab grant tresor et ab gran aver et ab molt onrada conpaingnia, e los reubet de tot l’aver quella domna e ill Grec avian; e com les enviet per mar marritz e consiros e desconseillatz; e com sos fraire Sanchos l’avia tota Proenssa; e com s’esperjuret per l’aver que.l reis Enrics li det contra.l comte de Tolosa. E de totas aquestas razons fetz En Bertrans de Born lo sirventes que ditz , Pois lo gens terminis floris etc. |