| [L]O reis enrics dengleterra.si tenia assis enb(er)- tran de born de dins Autafort. Elcombatia ab sos edeficis que molt li uolia gran mal.Car el crezia que tota la guerra quel reis ioues sos fillzlauiafaichaquenbertranslail agues faita far ep(er) so era uengutz denant autafort p(er)lui des- iritar.El reis darragon uenc enlost del rei en- ric denant autafort.Ecant bertrans osaub si fo molt alegres quel reis darragon era enlost per so quel era sos amics especials.el reis darragon si mandet sos messatges dinz lo castel quen ber- trans li mandes pan e uin ecarn et el sil en man- det assatz.eper lo messatge p(er)cui el ma(n)det los presenz el li mandet pregan quel fezes si q(ue)l fezes mudar los edeficis efar traire en autra part.qel murs on il ferion era tot rotz.et el p(er) gran auer del rei enric el li dis tot [so] quen bertrans lauia ma(n)- dat adir.el reis enrics si fetz metre del edificis plus enaquella part on saup quel murs era rotz efon lo murs ades p(er)terra el castels pres enber- trans ab tota sa gen fon menatz al pabaillon del rei enric. el reis lo receup molt mal.El reis enrics sil dis. Bertrans Bertrans uos auetz dig que anc lameitatz del uostre sen nous ac mestier nulls temps. Mas sapchatzquarauos a el ben mestiertotz.Seigner dis enbertrans el es ben uersqueuodissi e dissi benuertat.Elreisdiseu cre ben quel uos sia arasfaillitz.Seignerdis en bertans. ben mesfaillitz. Eco(m) dis lo reis. Sei(n)gner disenb(er)transloiornqueualensiouesreisuostre fillz mori eu p(er)di lo sen elsaberelaconoisse(n)sa. Elreis qua(n)t auzi so quenbertra(n)s li dis en plora(n) del fil.Venc li granzdolors al cor de pietat et alsoills si quenoispoc tener quel no(n) pasmes de dolor.Equantelreue(n)c de pasmazo(n). elcrida edisenploranenbertranenbertran.Vosauetz ben drech et es ben razos si uosauetz p(er)dutz lo se(n) p(er) monfill. Quel uosuoliameilsqueadhome del mon.Eteu p(er)amor de lui uosquir la p(er)sona elauezeluostrecastel.euosren la mia amor e la mia gracia.euos don cinccenzmarcsdargen |
Lo reis Enrics d’Engleterra si tenia assis en Bertran De Born de dins Autafort e·l combatia ab sos edeficis, que molt li volia gran mal, car el crezia que tota la guerra que·l reis Ioves, sos fillz, l’avia faicha, qu’En Bertrans la il agues faita far, e per so era vengutz denant Autafort per lui desiritar. El reis d’Arragon venc en l’ost del rei Enric denant Autafort, e cant Bertrans o saub, si fo molt alegres quel reis d’Arragon era en l’ost, per so que·l era sos amics especials. El reis d’Arragon si mandet sos messatges dinz lo castel, qu’En Bertrans li mandes pan e vin e carn et el sil en mandet assatz. E per lo messatge per cui el mandet los presenz, el li mandet pregan quel fezes si que·l fezes mudar los edeficis e far traire en autra part. qe·l murs on il ferion era tot rotz, et el per gran aver del rei Enric el li dis tot so qu’En Bertrans l’avia mandat a dir. El reis Enrics si fetz metre del edeficis plus en aquella part on saup quel murs era rotz, e fon lo murs ades per terra el castels pres. En Bertrans ab tota sa gen fon menatz al pabaillon del rei Enric. El reis lo receup molt mal. El reis Enrics si·l dis: ‹‹Bertrans, Bertrans vos avetz dig que anc la meitatz del vostre sen nous ac mestier nulls temps, mas sapchatz qu’ara vos a el ben mestier totz!››. ‹‹Seigner››, dis en Bertrans, ‹‹El es ben vers qu’eu o dissi, e dissi ben vertat!›› , el reis dis ‹‹Eu cre ben qu’el vos sia aras faillitz››. ‹‹Seigner” dis En Bertrans ‹‹Ben mes faillitz!››, ‹‹E com?›› dis lo reis. ‹‹Seingner››, dis en Bertrans, ‹‹Lo iorn que·ll valens Ioves reis, vostre fillz, mori eu perdi lo sen, el saber e la conoissensa››. El reis, quant auzi so qu’En Bertrans li dis en ploran del fil, venc li granz dolors al cor de pietat et als oills, si que nois poc tener quel non pasmes de dolor. E quant el revenc de pasmazon, el crida e dis en ploran: ‹‹En Bertran, En Bertran, vos avetz ben drech et es ben razos si vos avetz perdutz lo sen per mon fill, quel vos volia meils que ad home del mon et eu per amor de lui vos quit la persona e l’aver e·l vostre castel, e vos ren la mia amor e la mia gracia, e vos don cinc cenz marcs d’argen |
| p(er)losdansqueuosauetzreceubutz.Enbertransilca zecals per referrent li graciasemerces.Elreis ab tota la soaost sen anet.Enb(er)trans cansaupq(ue)lreis darragonlauiafaita si laida fellonia fon molt i- ratz ab lo rei na(n)fos.Esi sabia com era uengutz al rei enric esser soudadierslogaditz.esabiacomlo reisdarragon era uengutz de paubrageneracio(n) de carladesduncastelqueanomcarlat q(ue)es en la seignoria del comte de rodes en peire de car- latqueraseigner del castel p(er) ualorep(er) proessa si pres p(er)moiller la comtessa da millauqueraca seguda en eretat.Esinac un fil que fon uale(n)s epros.econquis lo comtat de proenssa.Etussos fils si conquis lo comtat de barsalona.et ac no(n) raimo(n)bere(n)gier.loqualsconquis lo regisme darragon.efo lo p(er)miersreisqueancfosenarrago(n). Eranetpenre corona aroma.ecant sen tornaua Esonalborcsaintdalmaselmori.eremanseron- ne treifill.Anfos lo quals fo reis darragon.aq(ue)st quefetz lo mal denbertran de bornelautredonsa ncho.elautreberrengiers de besaudunesesaup comelauiatraida la filla del enperadormanuel. quel emperairelauiamandada p(er)moiller ab gra(n)t tresor et ab gran auer et abmoltonrada co(n)pain gnia.elosraubet de tot lauer quella domnaeill grecauian.Ecomlesenuiet p(er)mar marritz eco(n) sirosedesconseillatz.ecomsosfrairesanchos la uia tota p(ro)enssaecomsesperiuret p(er)lauer q(ue)l reis enricslidetcontralcomte de tolosa.edetotas aquestasrazonsfetzenbertrans de born lo sirue(n) tesque ditz. |
per los dans que vos avetz receubutz››. En Bertran s il cazec als per referrent li gracias e merces. El reis ab tota la soa ost sen anet. En Bertrans can saup que·ll reis d’Arragon l’avia faita si laida fellonia, fon molt iratz ab lo rei N’Anfos, e si sabia com era vengutz al rei Enric esser soudadiers logaditz, e sabia com lo reis d’Arragon era vengutz de paubra generacion de Carlades, d’un castel que a nom Carlat, que es en la seignoria del Comte de Rodes. En peire de Carlat qu’era seigner del castel per valor e per proessa, si pres per moiller la comtessa da Millau, qu’era caseguda en eretat, e si n’ac un fil que fon valens e pros, e conquis lo comtat de Barsalona et ac non Raimonberengier, lo quals conquis lo regisme d’Arragon e fo lo permiers reis que anc fos en Arragon. Et anet penre corona a Roma e cant s’en tornava e son al borc Saint Dalmas, el mori e remanseron ne trei fill: Anfos lo quals fo reis d’Arragon, aquest que fetz lo mal d’En Bertran de Born, l’autre, Don Sancho, e l’autre Berrengiers de Besaudunes. E saup com el avia traida la filla del’enperador Manuel, quel emperaire l’avia mandada per moiller ab grant tresor et ab gran aver et ab molt onrada conpaingnia, e los reubet de tot l’aver quella domna e ill Grec avian. E com les enuiet per mar marritz e consiros e desconseillatz e com sos fraire Sanchos l’avia tota Proenssa, e com s’esperiuret per l’aver quel reis Enrics li det contr’al comte de Tolosa, e de totas aquestas razons fetz En Bertrans de Born lo sirvuentes que ditz. |