I.
A Dieu me coman, Bajona,
cal diable t’an tengut!
Cant est sirventesc no·t sona,
ben t’en deus clamar perdut,
qu’ieu t’agra dat caval maucut
ab sela de Carcassona
et entressenh et escut
de la cort de Narbona.
II.
A Dieu me coman, Bajona,
tan paupre·t vey a sobrier,
mas vestit ab avol gona;
mas ie·t trairai de pauprier
ab un sirventesc que·t profier,
tal que cent don hom sermona,
que·t valra mais que denier,
ni que rauba fort bona.
III.
Ins el Carcasses te planta,
mas er no·t nomni·ls baros,
c’obs n’i aurian caranta
sirventes a dir los pros;
car greu triar fay un ni dos
mest corteza gent aitanta;
e tu pren los guizardos
e pueis d’aqui t’avanta.
IV.
Passaras a Carcassona,
iras a·N Peire Rotgier,
e s’il be e gent no·t dona,
ye·t doblarai ton loguier:
e pueis iras a N’Olivier
que·t dara rauba gordona
de saun vairet leugier,
o dels draps de Narbona.
V.
Bajona, pauc te sojorna
e vai t’en a·N Gent Esquieu,
qu’el no·t fara cara morna
c’om pus alegre no vieu;
ans te dara caval brai Dieu,
tal que ben cor e biorna,
e vestimenta d’estieu
ben estan et adorna.
VI.
A·N Bertran de Saissac chanta
sirventes e mais chansos,
e di·l que no·s tenh’ az anta,
car premier non l’ai somos;
et ja de luy no·t partras blos,
c’un caval c’a col de ganta
no·t don per amor de nos
si dars non l’atalanta.
VII.
A N’Aymeric vay t’en cochos
que ta nessieira t’escanta
per caval que·t sia bos
ab cabestr’ et ab manta.
Bdt 406,2
Mss.: A 43, B 31, C 81, D 97, Dc 252, E 31, F 26, G 68, H 15, I 69, K 53, L 137, M 114, N 216, Q 55, R 85, U 93, V 45, a2 319, beta1 575, anon O 73.
Metrica: a8, b8, c8, d8, e8, f7, g7, h7, i7. Sei coblas unissonans di nove versi, due tornadas di quattro e cinque versi.
Rime: a, d, e: -ors; b, c: -ei; f, g: -ut; h, i: -ans.
Edizione precedente: Topsfield, 1971, p.285.
I.
Aissi cum es genser pascors
de nuill autre temps chaut ni frei,
degr’ esser meiller vas domnei
per alegrar fis amadors;
mas mal aion ogan sas flors
qe m’an tan de dan tengut
q’en un sol jorn m’an tolgut
tot qant avi’ en dos ans
conques ab mainz durs affans.
II.
Ma domna et eu et Amors
eram pro d’un voler tuich trei,
tro c’aras ab lo dols aurei,
la ros’ e·l chanz e la verdors
ll’an remenbrat que sa valors
avia trop desendut
car volc so q’eu ai volgut.
Pero no·i ac plasers tanz,
q’anc res fos mas sol demanz.
III.
Aquel m’era gaugz et honors,
mas no·ill plaz que plus lo m’autrei,
e puois midonz vol q’eu sordei,
be·m pot baissar car il m’a sors,
las, per qe no·ill dol ma dolors
puois aissi·m troba vencut?
Q’eu ai tant son prez cregut,
q’enanzat ai sos enans
e destarzat toz sos danz.
IV.
Un plait fan domnas q’es follors;
qant trobon amic qe·s mercei,
per assai li movon esfrei
e·l destreingnon tro·s vir’ aillors;
e, qant an loingnat los meillors,
fals entendedor menut
son per cabal receubut,
don se chala·l cortes chanz
e·n sorz crims e fols mazanz.
V.
Eu non faz de totas clamors
ni m’es gen c’ab domnas gerrei,
ni ges lo mal qu’eu dir en dei
no lor es enois ni temors;
mais s’ieu disia dels pejors,
tost seria conogut
qals deu tornar en refut,
que torz e pechaz es granz
qan domn’ a prez per enianz.
VI.
C’ab leis q’es de toz bes sabors
ai cor c’a sa merce plaidei,
e ges per lo primer desrei,
don faz mainz sospirz e mainz plors,
no·m desesper del ric socors
c’ai lonjament atendut.
E si·ll plaz q’ella m’ajut,
sobre toz leials amanz
serai de joi benananz.
VII.
Domna, per cui me venz amors,
cals que m’ai’ enanz agut,
a vostr’ops ai retengut
toz faiz de druz benestanz,
e Miraval e mos chanz.
VIII.
Al rei d’Aragon vai de cors,
cansos, dire qe·l salut,
e sai tant sobr’altre drut
qe·ls paucs prez faz semblar granz
e·ls rics faz valer dos tanz.
IX.
E car lai no m’a vegut,
Mos Audiarz m’a tengut,
qe·m tira plus q’adimanz
ab diz et ab faiz prezanz.
Bdt 406,3
Mss.: C 82.
Metrica: I. a6, b6’, c6, d6’, e6’, f6, g6, h6, i6, l6, m6, n6’; II. a6’, b6, c6, d6, e6, f6, g6, h6’, i6’, l6, m6, n6’. Due coblas unissonans di dodici versi.
Rime: I. a, c: -anc; b, d, e, n: -ire; f, g, l, m: -an; II. a, h, i, m: -ire; b, c, f, g: -an; d, e: -ic; l, n: -anc.
Edizione precedente: Topsfield, 1971, p. 351 (dubbia).
I.
Aissi·m te amors franc
qu’alor mon cor no·s vire,
ans l’ai ferm et estanc
qu’ades en suj dezire;
et on plus fort m’albire
lo maltrag ni l’afan,
ieu requier merceyan
a midons que no estric
gaug ses voler enic
per dig dezacordan
de lauzengier truan,
cui Dieus cas et azire!
II.
Pus fort quan vos remire
ai, mon cor deziran,
dona, mo ferm talan
de vos qu’ieu no vos dic;
que pus qu’estrus m’afic,
que estay esguardan
sos huous que·lhs huelhs no bran
tro l’es semblans que·ls gire:
e doncs, pus ieu no·m vire,
ni del maltrag no·m planc,
faitz me del be jauzire,
qu’als non dezirei hanc.
Bdt 406,7
Mss.: A 48, C 76, Cm 1v, D 100, E 33, G 69, I 68, K 53, L 108, M 116, N 215, Q 62, R 88, S 142, V 42bis, b2 28, beta2 1727.
Metrica: a7, b7, c7, d7, e7, f7, g7, h7, i7, l7. Cinque coblas doblas di dieci versi e una tornada di due versi.
Rime: I. e II.: -ing, -ir, III. IV.: -or, -es, V.-VI.: -al, -er.
Edizioni precedenti: Topsfield, 1971, p. 99, Richter 1976, pp. 396-397.
I.
A penas sai don m’apreing
so q’en chantan m’auzetz dir;
cum pieitz trac e plus m’azir
mieills e mon chan esdeveing:
gardatz, qand er qi·m n’enseing,
s’i sabrai esdevenir
ni ma bona dompna·m deing;
que ies de saber no·m feing,
ni nuills hom no·i pot faillir
que de lieis aia soveing.
II.
Lo plus necis hom del reing
que lieis veia ni remir,
deuri’ esser al partir
savis e de bel capteing;
e doncs ieu que l’am ses geing,
so sai be, m’en dei jauzir
pois tant grans valors la seing
que nuill autr’amor non deing,
ni ses lieis non puosc garir
de la dolor que·m destreing.
III.
Anc a nuill fin amador
non cuig mais esdevengues,
que de dompnas no·m ven bes,
ni blasmar no·m puosc de lor;
una·m tol lo joi d’aillor
e del sieu no·m dona ies,
ni d’autra no m’a sabor;
pero per la so’amor
sui plus gais e plus cortes,
e·n port a totas honor.
IV.
Ben sai que per sa ricor
mi tol so c’anc no·m promes,
et ieu non sui tant apres
qe miei prec m’aiont valor;
mas aisso fraing ma dolor,
que lai si para merces
on faillon tuich valedor,
mas ill a tant de lauzor
que ben l’er grazitz e pres
lo mals en luoc de doussor.
V.
Tuich cist trobador egal,
segon qu’ill ant de saber,
lauzon dompnas a plazer,
e non gardon cui ni cal;
e qui trop plus que non val
lauza sidons, fai parer
qu’escarn ditz e non ren al;
mas ieu n’ai chausida tal
c’om no·n pot ren dir mas ver,
si doncs no·n dizia mal.
VI.
Dompna, ben cortes jornal
fai lo jorn qi·us vai vezer,
Bdt 406,4
Mss.: A 49, C 77, D 97, E 39, I 71, K 55, R 87, b2 21; str. Bona domna b1 6, kappa 65; questa stessa e Eu no voill ges anon J 14.
Metrica: a10, b10’, c10, d10’, e10, f10, g10’. Cinque coblas unissonans di sette versi, tre tornadas di tre versi.
Rime: a, c: -ir; b, d: -ona; e, f: -at; g: -uas.
Edizione precedente: Topsfield, 1971, p. 173.
I.
Amors me fai chantar et esbaudir,
e·m tolh deport ab cossirier que·m dona,
e torna·m tot mon solatz en cossir;
que si non es ma chansos sobrebona
no·n dey esser aissi del tot blasmat:
pero si cug chantar a voluntat
d’entendedors e de drutz e d’amiguas.
II.
Mas no vuelh ges a donas cossentir
so per qu’a dreg vey qu’om las ochaizona,
que tals n’i a que no volon auzir
el temps qu’om plus d’amar las arazona:
pueys quan jovens lur estrai sa beutat
prendo·l sordeys qu’avion soanat,
aissi cum fes lo Lombartz de las figuas.
III.
Bona domna no·s deu d’amar gequir;
e pus tan fai qu’az amor s’abandona,
no s’en cog trop ni massa non o tir,
quar meins en val totz faitz qu’il dessazona:
mas sa ha ben celar tota vertat,
que silh qu’en als li serion privat
ad ops d’amar li serion destriguas.
IV.
Ges la belha qu’ieu plus am no s’albir
qu’en re l’ensenh ni·l casti ni·l despona,
qu’ilh sap tan gen laissar e far e dir
per que no·m cal que ren als hi apona:
e pus li platz que·m retenh’ a celat,
per tres razos don tug drut son amat
li serai bos, messatgiers, so li·m diguas.
V.
S’ieu ja ren fauc don ma dona s’azir
no·lh perdon Dieus si elha m’o perdona,
quar no la vuelh gualiar ni trazir,
ni razonar so qu’elha malrazona;
tot m’es honors quant a lieys si’ onrat,
e grazisc tot so qu’a lieys ven a grat;
e vuelh aver guerras et enemiguas.
VI.
Bona domna, on qu’aia domneiat,
vuelh que tenguatz Miraval domeniat
e mas chansos en cap d’autras amigas.
VII.
Si tot m’aves, Mais d’Amic, cor irat,
a vostr’ops ai Miraval si gardat,
que vos l’aves et eu n’ai enemigas.
VIII.
Mantel, de sen, de pretz e de beutat
e de joven vos vei tan gen onrat,
que sai ne son mantas domnas enigas.
Bdt 406,5
Mss.: C 85, R 87, V 47, beta1 111; str. Sabetz per que anon J 14.
Metrica: a8, b8, c8, d8, e8, f8, g8, h8. Sei coblas unissonas di otto versi.
Rime: a, d: -ar; b, c: -ors; f, h: -en.
Edizioni precedenti: Kolsen 1938, p. 148, Topsfield, 1971, p. 253.
I.
Anc non attendiei de chantar
neu ni gel ni fuelha ni flors;
mas quan vey que no·m val Amors
lai on me deuri’ ajudar,
no·us meravelhetz, s’ieu m’en planh
ni·n sui de brau captenemen,
qu’ieu pretz meyns solatz e joven,
si·m fas mas chansos pres e lonh.
II.
Mas no·m sai tan d’amors lonhar
qu’enquer non atenda socors
de selha qu’entre las gensors
esta de gran beutat ses par;
per qu’en tenrai tot a gazanh
l’afan e·l dezir e·l turmen,
entro que m’ay’ esguardamen
que de mi·s vuelha donar sonh.
III.
No vuel ges ma dona laissar,
pus tant es fina sa valors
que sobreval part las melhors,
e·s sap far grazir et honrar,
que non am, quar pus no·l sofranh
mas ben garde premeiramen
que paus tot son entendemen
en tal qu’en pretz de domney ponh.
IV.
Sabetz per que deu domn’ amar
tal cavalier que·l si’ honors?
Per paor de mals parladors,
qu’om non la·n puesc’ ochaizonar
de so qu’az onrat pretz non tanh:
quar, pus en bon’amor s’enpren,
nom pot nulhs hom far recrezen
que vas autra part se vergonh.
V.
Quascus s’atend’ en son afar!
Eu no m’azaut de jangladors,
ans sui dels pus fis amadors
e sai mout gen mon joy celar.
Aqui on pro·m te, me remanh
e no·n conosc galiamen,
per que·m deu aver chauzimen
silh per cui chan belhs digz e jonh.
VI.
Pero, si·m vol gazardonar,
mentre sos pretz es dels aussors,
par me que m’er majers honors
per penre qu’a lieys per donar:
qu’en loc de privat o d’estranh
me pot tener a l’honramen
o n’aura crim de manta gen,
si tan fa que de si m’alonh.
Bdt 406,6
Mss.: A 45, C 82, D 99, E 44, I 70, K 54, M 110, N 219, R 14, V 48; str. No sai anon J 14.
Metrica: a6, b7, c5’, d6, e7, f5’, g7, h5’, i5. Sei coblas doblas di nove versi.
Rime: a, b, d, e, g: -aus; I. e II. c, f, h, i: -endre; III. e IV. c, f, h, i: -ura; V. e VI. c, f, h, i: -ana.
Edizione precedente: Topsfield, 1971, p. 258.
I.
Anc trobars clus ni braus
non dec aver pretz ni laus,
pus fon faitz per vendre
contra·ls sonetz suaus
conhdetz, aissi cum ieu·ls paus,
e leus ad aprendre,
ab bels ditz clars e gen claus,
que per far entendre
non cal trop contendre.
II.
Car tan prenon cabaus
donas entre·ls fis los faus,
fan amor dissendre;
mas non tanh qu’ieu las caus,
ni de tot en tot no m’aus
vas lur dan estendre,
quar silh que·m ten en repaus
me fa·ls tortz defendre
qu’a mains drutz vei prendre.
III.
Tot quan vol midons vuelh,
e tot quan li platz acuelh
en patz ses rancura.
Et s’ieu anc dis orguelh
vas donas, aras m’en tuelh
e·m torn a mezura:
e drutz qu’es d’aital escuelh
conquier joy qe·l dura
si·n bon luec s’atura.
IV.
Qar l’am mais que non suelh,
en trac piegz, e pus m’en duelh
quar silh no·n pren cura.
Pus alhors no·m destuelh,
e josta lieys me despuelh
nutz ses vestidura,
aitan tenc de ric capduelh
que bon’aventura
no·m pot far fraitura.
V.
No sai per quals mestiers
amon donas cavaliers,
s’amors me soana.
No·m vuelh gabar estiers,
quar menhs en par vertadiers
qui totz sos bes vana;
per qu’eu vuelh plus voluntiers
dir cortez’ufana
que vertat velana.
VI.
Los pejors lauzengiers
tenc per midons plazentiers,
e cel que·ls apana:
e si·l menres portiers
fos tan guays ni prezentiers
qu’auzes vestir grana,
tan fora rics sos loguiers
qu’en tela renzana
jagr’ en sa cabana.
Bdt 406,8
Mss.: A 45, C 85, Cm 1r, D 97, Dc 253, E 37, I 70, K 54, N 220, R 88, a2 320, beta1 1325, anon L 144, str. En amor a mainhtas leys H 48.
Metrica: a7, b7, c7, d7, e7, f7, g8, h8. Sei coblas unissonans di otto versi e due tornadas di quattro versi.
Rime: a, c: - eys; b, d: -ui; e, f: -ays; g, h: -on.
Edizione precedente: Topsfield, 1971, p.232.
I.
Er ab la forsa dels freys,
quan totz le muns trembl’ e bruj,
val mais solaz e domneys,
e chans ab tot belh desduj,
qu’el temps quan fuelh’ e flors nays;
a seluy, qu’es pros e guays
contra l’us del temps e del mon,
bem par que bos cors l’en aon.
II.
En amors a manhtas leys,
e de manhtas partz aduj
tortz e guerras e plaideys:
leu reven e leu defuy,
leu s’apaya, leu s’irays,
e qui d’aisso l’es verays,
soven sospira de prion
e manhs enuegz blan e rescon.
III.
Anc mais ni tan no·m destreys,
mas er m’a trobat ab cuj
mi mou paors et esfreys,
e·m greug’ e·m pren e·m destrui;
et eu ges per tan no·m lays
que lai, don mi mou l’esglays,
non tenha mon cor deziron,
on plus lo dezirs me cofon.
IV.
La grans beutatz que pareys
en la belha cui homs sui,
e·l rics pretz q’a totz jorns creys,
m’a tout domneyar d’autrui;
mas us dous esgartz m’atrays
vas la belha, don jamais
non temsera fam, freg ni son,
s’agues cor del dig que·m respon.
V.
Pero, si tot s’es gabeys,
mos bos respieitz me conduy,
e si·m dizia sordeys,
no vuelh tornar lai don fuy.
Pus vengut es als assays,
poder a que·m derc’ o·m bays,
qu’ieu no·l fug, si·m ra o si·m ton,
ni ja no vuelh saber vas on.
VI.
S’a Lombers corteja·l reys,
tostemps mais er joys ab luy;
e, si tot s’es sobradreys,
per un pretz li·n venran duy:
que la cortezi’ e·l guays
de la belha N’Alazais,
e·l fresca colors ab pel blon
fan tot lo segle jauzion.
VII.
Dona, tan vos suy verays
que de totz cortes assays
vuel qe Miravalh vos aon,
mas non aus dir qals etz ni don.
VIII.
Per Mon Audiart suy guays,
que tota gens ad eslays
prezon mais lo comte Raimon
de nulh autre comte del mon.
Bdt 406,9
Mss.: A 45, Cm 1r, D 95, Dc 253, E 39, I 72, K 56, N 220, R 86, a2 323, b2 23; Aimeric de Belenoi C 148, E 88.
Metrica: a7, b7, c7, d7, e7’, f7, g7, h7’. Sei coblas unissonans di otto versi e tre tornadas di quattro versi.
Rime: a, b: -is; c, d: -ais; e, h: -enssa; f, g: -os.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1939, p. 143, Topsfield, 1971, p.138.
I.
Era m’agr’ ops que m’aizis
de tal chanson qe·m grazis
la bella per cui soi gais;
car no·n cuig ja nuills hom mais
sia d’adreich’entendenssa;
tant los vei totz enveios
c’a penas en conosc dos
vas Joi ses cal que faillenssa.
II.
Neis cels q’ieu tengra per fis
trop lausengiers e devis
e poignon c’amors abais,
don dompnas an tals esglais
qe de veraia temenssa
laisson mains faitz bels e bos,
que lor for’ honors e pros,
si Jois trobes mantenenssa.
III.
E·n vauc enbroncs et enclis,
c’ades tem de mos vezis
qe·m digan so don m’irais;
c’aissi·m venon tuich d’eslais
dire ma greu malsabenssa
e so m’en tant enojos
c’a pauc m’agron fait jelos,
si no·m sobres conoissensa.
IV.
Puois membra·m cum s’afortis
dompna, cui bos pretz noiris,
lai on plus li sortz esmais.
Ab sol q’ella no·is biais
de sa bona chaptenenssa,
no·ill pot dampnar fals ressos;
c’apres ve·il bona razos
et es dreitz que·l vers o venssa.
V.
Dompnas an lor dan enquis;
qe l’una l’autr’ escarnis,
que de mains janglars savais
rizon e fan col e cais.
Mas pauc val, a ma parvenssa,
solatz q’es d’avols sermos,
si de plazers amoros
non fenis e non comenssa.
VII.
Amiga, per vos languis,
per vos muor, e si·m gueris,
totz temps vos serai verais
qe·l bes e l’onors e·l jais
e·l sabers e la sciensa
q’ieu ai, m’aven tot per vos,
e s’enqueras mielhs i fos,
vostra fora·l mais valenssa!
VIII.
Mais d’Amic, ma conoissenssa
toilla·m Dieus, si·m part de vos
Miraval ni mas chansos;
qe·l vostre tortz vuoill qe·m venssa.
IX.
Mantels, vostra beutatz genssa
e vostre pretz es tant bos
que dels malvatz e dels pros
n’avetz laus e benvolenssa.
X.
Pastoretz, gran malvolenssa
avetz de mainz rics baros,
car los faitz totz estar jos
e pojatz vostra valenssa.
Bdt 406,10
Mss.: A 206, D 137,
Metrica: a8, b7’, c8, d8, e7’, f8, g8. Quattro coblas unissonans di sette versi.
Rime: a, c: -ar; b, e: -aire; d: -ou; f, g: -it; II. f: -et.
Edizione precedente: Topsfield, 1971, p.313.
I.
Aras no m’en puosc plus tardar
d’un novel sirventes faire,
e qecs s’enprenda al cantar,
si tot l’aur’ es fresca ni·s plou;
car sai en nostre repaire
son drut e marit envazit,
mas de lor hi a plus ferit.
II.
Q’a Graignolet auzi comtar
aisso, q’es greu a retraire,
c’us cavalliers venc dompnejar
ab la moiller d’En Castelnou:
mas lui non abellic gaire,
e, car lai intret ses convet,
li a·l cap faillat e partit.
III.
Aqel colp degran esqivar
totz drutz e totz dompnejaire:
que no·is taing ges qe per parlar,
si·l drutz autra gerra no·il mou,
qe·n leu·l maritz fust ni caire,
mas privat en menatz e·n crit,
c’aissi·s devon vengar marit.
IV.
Mas eu no·m vuoill far entestar,
q’ieu sui tant fis dompnejaire
e sai ma dompna tant honrar,
que si mos seigner ditz que plou
eu dic q’aital temps deu faire,
c’a midonz auria faillit
si·n ren desdizia·l marit.
Bdt 406,10a
Mss.: A 115, N 219.
Metrica: a7, b7, c7, d7, e7, f7, g7, h7, i7. Due coblas di nove versi.
Rime: a, b: -o; c, d: -an; e, f, g: -ais; h, i: -os.
Edizioni precedenti: Suchier, 1883, p. 322, Topsfield, 1971, p.370 (dubbia).
I.
Er avem N’Ait de Borbo,
N’Uc Garnier e·N Paraco,
e N’Olivier e·N Johan
e Gibot que mania tan;
pero d’En Hugo sui gais
si·s viu sai ab nos ni·s pais,
q’a lui no·n dol ni·s n’irais
si·l datz faisols ab ugnos
senes autras bandizos.
II.
Mas aquist autre gloto
volon lo meillor bocho
e seir’ el cap de l’escan,
e c’om lor meta denan
aisso q’es plus ni val mais;
mas N’Uc no·n demanda mais
sol c’om la vacha li lais,
ni·n fai semblan trist iros
cum vei far estz corrocos.
Bdt 406,11
Mss.: C 86, R 86.
Metrica: a7, b7, c7, d7, e7, f7’, g7, h7’, i7, l7. Quattro coblas unissonans di dieci versi e una tornada di sei versi.
Rime: a, c: -es; b, d: -os; e, g: -en; f, h: -ona; i, l: -ar.
Mots tornats: f: Bajona.
Edizioni precedenti: Witthoeft, 1891, p.49, Topsfield, 1971, p. 321.
I.
Bajona, per sirventes
sai be qu’iest vengutz mest nos,
et ab aquest seran tres,
qu’ieu vo·n avia fatz dos,
dont mant aur et mant argen
avetz guazanhat, Bajona!
E mant uzat garnimen
e d’avol raub’ e de bona;
aras, cant res no vo·n par,
cujatz vo·n renovelar.
II.
Car sai passes Barsaunes
entre·ls Catalans joios,
Serdanha ni Girones,
say que vengues a rescos;
car s’anassetz a prezen,
ben agratz rossin, Bajona!
Mas venguetz com a sirven
aisi com sel que lairona,
doncx pessatz del retornar,
que sai no·us podetz selar.
III.
Nostre reis Aragones
que val mais de totz los pros,
vuelh renovelh vostr’arnes,
e diguatz m’als companhos
que·l sieu gai captenemen
volgra say vezer, Bajona!
Qu’entre nos fug lo Joven
et us ricx no s’abandona,
per qu’ieu am mais domnejar
que mo mal senhor forsar.
IV.
Si ja mais es tant cortes
que veyatz lo rei N’Anfos,
calmatz li cinc cens merces
qu’en una de sas maios
vos des calque bailimen;
e s’eratz portiers, Bajona!
pogratz penre venjamen
dels colps qu’e vostra persona
aitans prezes a l’intrar,
tant qu’era·us fan ranquejar.
V.
Als Catalans diguatz gen
non lur enuege, Bajona!
Que·l domnei plus avinen,
aitan quan mar revirona,
podon a Lombers trobar
ab N’Alazais, e·l plus car.
Bdt 406,13
Mss.: A 48, C 78, D 98, Dc 253, E 32, F 25, G 67, I 68, K 53, L 107, M 112, N 215, P 32, Q 55, R 85, S 136, T 180, U 95, V 42, a2 313, b2 23.
Metrica: a8, b8, c8, d8, e10, f10, g10, h10. Sei coblas unissonans di otto versi, due tornadas di quattro versi e una tornada di due versi.
Rime: a, d: -iu; b, c, e, f: -ans; g, h: -ir.
Edizioni precedenti: Bartsch-Koschowitz, 1904, c. 167, Switten 1968-69, p. 434, Topsfield, 1971, p.129.
I.
Be m’agrada·l bels tems d’estiu
e dels ausels m’agrada·l chanz;
e·l fueilla m’agrad’ e·l verians
e·ill prat vert mi son agradiu;
e vos, domna, m’agradatz mil aitans,
et agrada·m qan fas vostres comans:
mas vos non platz que re·m deingnes grazir,
mas agrada·us car me muor de desir.
II.
Per un desir, domna, reviu,
que m’es de totz desirs plus grans,
qar desir que·l rics benestas
vostre cors desiran m’aiziu,
qe mos desirs si dobles en baisans:
e puois tan be·us desir ses totz engans,
ja no·m laises al deserier aussir,
qe desiran deu om d’amor jausir.
III.
Tot jausir d’autr’amor esquiu,
mas de vos a jausir m’enanz,
qu’ieu jau los bes e sel los dans
de vos que·m faitz jausen pensiu;
tan soi jausenz de vos que nuills afans
no·m tol jauzir, que·l vostres bels semblans
m’esjausis tan que·l jorn que vos remir
non puosc estar ses gaug vas on que·m vir.
IV.
Mas alques an virat mon briu
lausengier que viro·ls amans,
e viron las domnas presanz
e manz jais viron en chaitiu.
E si·us viras, domna, per malparlans,
vostre rics pretz tem que s’en vir truans,
per que·s viron plazer en escarnir
e gran lausors s’en vir’ en gran maldir.
V.
Mas eu dic que, si tostems viu,
tostemps dirai vostres comans;
e se·m dises “vai” o “non ans”,
als vostres bels ditz m’omeliu,
sol no·m digatz que remaingna·l demans,
qe totz mos ditz enpassari’ enans
que per nuill dig, domna, pogues partir
lo cor ni·ls ditz, ni·ls faitz de vos servir.
VI.
Per servir en ric seingnoriu
es bons servire benanans;
per qu’eu·s voill servir totz mos ans,
et anc servidor menz antiu
non ac la bell’ a cui servi Tristans,
anz vos farai de bels servisis tans,
tro mos servirs me fass’ en grat venir
o vos digatz, “mon servidor azir”.
VII.
De grat desir, domna, qu’ie·us jausis, ans
qe·s vir per ditz mos servirs en soans,
que servire, ditz on, qu’a dreiç se vir
qui son desir ab gaug no·i vol grazir.
VIII.
Leial, be·m platz de Mon Estiu l’enans,
mas de midons es sa valors tan grans
q’ieu e totz om li devem obezir
per qu’ieu no·i voill ges Miraval mentir.
IX.
Mon Audiart am e pretz e dezir,
e tenrai lo tostemps, qui qe·m n’azir.
Bdt 406,12
Mss.: A 43, C 74, Cm 1v, D 95, E 34, F 25, H 15, I 69, K 54, L 106, M 111, N 217, P 31, Q 62, R 85, S 138, U 95, V 46, a2 318, f 40, str. Ben vol q’om gen la cortei alpha 3 4.
Metrica: a7, b7, c7, d7, e7, f7’, g7’, h7, i7. Sette coblas unissonans di nove versi e due tornadas di quattro versi.
Rime: a, d: -ei; b, c: -ais; e, h, i: -ut; f, g: -aire.
Edizioni precedenti: Andraud, 1902, p. 156, Topsfield, 1971, p.301, Richter 1976, p. 403.
I.
Bel m’es q’ieu chant e coindei
pois l’aur’ es dous’ e·l temps gais,
e per vergiers e per plais
aug lo retint e·l gabei
que fant l’auzeillet menut
entrel vert e·l blanc e·l vaire;
adoncs se deuri’ atraire
cel qe vol c’amors l’ajut
vas chaptenenssa de drut.
II.
Eu non sui drutz mas dompnei,
ni non tem pena ni fais,
ni·m rancur leu ni m’irais,
ni per orguoill no m’esfrei;
pero temenssa·m fai mut,
c’a la bella de bon aire
non aus mostrar ni retraire
mon cor qu·ill tenc rescondut,
pois aic son pretz conogut.
III.
Ses preiar e ses autrei
sui intratz en greu pantais
cum pogues semblar verais
si sa gran valor desplei,
q’enqer non a pretz agut
dompna c’anc nasqes de maire
qe contra·l sieu valgues gaire;
e si·n sai maint car tengut
que·l sieus a·l meillor vencut.
IV.
Ben vol q’om gen la cortei,
e platz li solatz e jais,
e no·ill agrad’ om savais
que s’en desgui ni fadei.
Mas li pro son ben vengut,
cui mostra tant bel vejaire,
si qe chascus n’es lauzaire
qan son d’enan lieis mogut,
plus qe s’eron siei vendut.
V.
Ja non cre c’ab lieis parei
beutatz d’autra dompna mais,
que flors de rosier qan nais
non es plus fresca de lei,
cors ben fait e gen cregut,
boch’ et oills del mon esclaire;
c’anc Beutatz plus no·i saup faire,
se·i mes tota sa vertut
qe res no·il n’es remasut.
VI.
Ja ma dompna no·is malei
s’ieu a sa merce m’eslais,
q’ieu non ai cor qe·m abais
ni vas bass’amor desrei,
c’ades ai del mieills volgut
defors e dins mon repaire;
e de lieis non sui gabaire,
que plus no·i ai entendut
mas gen m’acuoill’ e·m salut.
VII.
Chanssos, vai me dir al rei
cui jois guid’ e vest e pais,
q’en lui non a ren biais,
c’aital cum ieu vuoill lo vei;
ab que cobre Montagut
e Carcasson’ el repaire,
pois er de pretz emperaire,
e doptaran son escut
sai Frances e lai Masmut.
VIII.
Dompn’ ades m’avetz valgut
tant que per vos sui chantaire;
e no·n cuiei chanson faire
tro·l fieu vos agues rendut
de Miraval q’ai perdut.
IX.
Mas lo reis m’a covengut
que·l cobrarai anz de gaire,
e Mos Audiartz Belcaire:
puois poiran dompnas e drut
tornar el joi q’ant perdut.
Bdt 406,14
Mss.: C 84, R 88.
Metrica: a8, b8, c8, d8, e7’, f7’, g10, h6’, i10’ Cinque coblas unissonans di nove versi.
Rime: a, d: -ens; b, c: -i; e, f: -ansa; g: -atz; h, i: -atge.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1937a, p. 299, Topsfield, 1971, p.107.
I.
Ben aia·l cortes essiens,
que tostemps m’aond’ enaissi
qu’iratz chan e·m deport e·m ri
et atressi quan sui jauzens;
mas ara·m torn en balansa
quan perc sa gran benanansa,
adoncs say ieu mostrar de mon solatz
qu’ab semblan d’agradatge
sai de perda gen cobrir mon dampnatge.
II.
Adoncs muri totz jauzimens
e tornet Amors en decli,
pus domna pres pels ni rossi;
qu’assatz pot far d’autres prezens
drutz, e sera·l mais d’onransa
totz avers d’autra semblansa.
Falhimens es e vas domnas peccatz,
quan domna met uzatge
que per aver trameta son messatge.
III.
Aras m’es cregutz marrimens —
e moc per un avol desti —
qu’ieu fui a las fons Sant-Marti,
on troban cosselh totas gens,
qu’atretan vey que s’enansa
colps de cayrelh cum de lansa;
mas ieu conosc alcus paupres mercatz
que pro vetz d’agradatge
prenc de l’autrui e lais lo mieu estatge.
IV.
Hueimais remanha·l falhimens
ab selha que falh e·n s’aussi,
qu’ieu sai de tal lo dreg trai
on res no pot valer argens;
mas pero non ai fiansa
ges d’aver sa benanansa,
qu’el gen parlar e·l avinen solatz
e·l amoros visatge
cug que me son del cor verai messatge.
V.
Bona domna, tot m’es niens
quan fas ni farai ni anc fi,
si del ric thesaur no m’aizi,
don anc nulhs hom non fon jauzens;
e no·us cal aver duptansa
de mi, qu’ap leu d’apagansa,
m’auretz del tot, tostemps al vostre latz,
e sera·m d’agradatge
si be me faitz, e del mal non salvatge.
Bdt 406,15
Mss.: A 44, C 82, D 98, Dc 252, E 42, H 16, I 68, K 52, M 116, N 218, R 95, a2 317m b2 21, beta1 739
Metrica: a6, b6, c6, d6, e8, f8, g10, h10. Sei coblas unissonans di otto versi e due tornadas di due versi.
Rime: a, d, e: -iers; b, c, f: -es; g, h: -or.
Edizione precedente: Topsfield, 1971, p.107.
I.
Ben aia·l messagiers
e cill que lo·m trames,
a cui ren mil merces,
si ja·m torn’ alegriers:
pero de mos mals cossiriers
c’ai aguz, sui tan sobrepres
c’a penas crei qe domna per amor
m’aia bon cor ni·m voilla fas honor.
II.
C’ab mainz adreiz mestiers
avia joi conques
tal q’eu cre qe·m taisses
si de lai fos entiers,
qe massa ricx ni trop sobriers
ni cugera que m’i nogues,
q’eu esgardei domna de tal valor
qe de beutat fos bass’ e de ricor.
III.
Tal qe ja lausengiers
no s’en entremezes,
qe mainz enois n’ai pres
mentr’ era druz leugiers;
c’adoncs cuiava c’us empiers
no·m tengues sa domn’ en defes,
qe maintas ves m’es tornat a follor
e maintas vez en joi et en dousor.
IV.
Per so m’era deriers
de toz los autres mes,
qe mon loc no·m tolgues
Rolanz ni Oliviers,
ni ges Orestains ni Ogiers
no cuiera qe s’i mezes;
mas mi ten om per tan bon chausidor
qe so q’eu voill ten chascus per meillor.
V.
Ben cuidei fos estiers
ma domna qe non es,
qe toztemps li tengues
s’esbaudimenz premiers;
sos fols cuiars es mensongiers
e consec la sa mala fes;
de son pauc prez li faza Deus menor,
qe mon ferm cor m’a tornat en error.
VI.
Qe·ill fui al prim destriers
et apres palafres,
mas er creis tant l’arnes
qe trop peza·l dobliers;
e puois ades baissa·l logiers
e·m sembla que l’afanz cregues,
no m’aura mais ab si per servidor
e lais me Deus mon meills trobar aillor.
VII.
Domna qe torn’ en blasme sa lausor
no pot aver de Miraval la tor.
VIII.
Mon Audiart sal Deus e sa honor,
qe toz lo monz val mais per sa valor.
Bdt 406,15a
Mss.: A 46, C 78, D 96, E 41, I 71, K 55, N 222, R 88, V 47, b2 25, str. Drutz, qui soven se rancura anon J 14.
Metrica: a8, b8, c8, d8, e7’, f7’, g10, h6’, i10’ Cinque coblas unissonans di nove versi.
Rime: a, d: -ens; b, c: -i; e, f: -ansa; g: -atz; h, i: -atge.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1937a, p. 299, Topsfield, 1971, p.107.
I.
Ben sai que per aventura
m’es venguda·il razos q’ieu ai;
que chans d’auzel ni verdura
ni flors d’abril ni ros’ en mai
no m’agr’ ogan tornat en jai,
si d’Amor, que tot’ira vens,
no·m vengues alcus gauzimens,
per qe·il dei tot mon joi grazir.
II.
Tot lo maltraich e l’endura
e·l lonc desirier e l’esmai
conosc qu’eras m’adrechura
cill que m’a donat maint esglai.
Que val amors, s’om mal no·n trai?
Que la jelosi’ e·l turmens,
q’ieu n’aic, e·l angoiss’ e·l talens
mi fant doblamen esgauzir.
III.
Drutz, qui soven se rancura
e tot enquer cant sidonz fai,
si conquier amor, no·il dura;
car non sap co·is ve ni co·is vai;
que dompna promet et estrai
e ditz mainz plazers avenens
per tal q’entre las bonas gens
vuoill’ om totz sos pretz enantir.
IV.
S’autr’entendeire s’atura,
preian midonz que l’am ni·l bai,
tort i fai e desmesura,
mentre que de m’amor s’apai,
qu’il ne fai lo, so que s’eschai,
don ieu li rend merces cinc cens,
e pois mieus es totz l’onramens,
cui cal, si·l fols s’i vol aunir?
V.
A totz iorns creis e meillura
e si val tant que non pot mai
la bella que m’asegura
de s’amor, on non faillirai.
Lonc temps m’a tengut en assai
e s’ie·n crezes sos malvolens
per so qu’eras sai q’es niens,
be·m pogr’ a tort de liei partir.
VI.
Dompn’, ieu sui d’aital natura
q’en la sazon, qe mieills m’estai,
sui ves tota creatura
plus francs, e·n ves vos o serai;
c’on plus mi tenretz coind’ e gai,
vos puosc far mil vers sagramens
q’ie·us serai plus obediens
e·us en volrai mil tans servir.
VII.
Mais d’Amic, pretz vos es e sens,
si voletz mos enantimens;
c’anc Miravals no·us volc faillir.
VIII.
Mantel, qui partis engalmens
vostres adreitz chaptenemens,
cent dompnas en pogra garnir.
IX.
Pastoret, vostres malvolens,
on que sion, vuoill far sabens
q’ieu non am ren qe vos azir.
Bdt 406,16
Mss.: A 183, D 148, I 157, K 143.
Metrica: a8, b8, c8, d8, e8, f8, g10, h10. Otto coblas doblas di otto versi.
Rime: I. e II.: a, b, g, h: -os; c, d: -ar; e, f: -al. III. e IV.: a, d: -os; b, c, g, h: -or; e, f: -on. V. e VI.: a, d: -it; b, c, g, h: -atz; e, f: -iers.
Edizioni precedenti: Monaci, 1889, c. 85, Chambers, 1970, p. 46, Topsfield, 1971, p. 372 (dubbia), Harvey-Paterson, 2010, p. 1105.
I.
Bertran, si fossetz tant gignos
que saubessetz lo mieils triar
d’aisso qez eu·s vuoill demandar,
tenssons fora ben de nos dos;
digatz cal ant plus pretz cabal,
li Lombart o li Provensal,
cals razonatz ni tenetz per plus pros
per mieils faire gerra, conduich ni dos.
II.
Raimon, d’estas doas razos
qe·m partetz la cals mieiller par,
l’una pren, l’autra lais estar;
lombartz vuoill esser ad estros
car de Proenssa no me cal,
per q’ieu chausisc sai car mais val
Lombardia, on trob cavalliers bos,
francs e cortes, e·m platz lor messios.
III.
Bertran, al mieu entendemen
chausit avetz la sordeior;
trop son plus ric gerrejador
li Proenssal e plus valen
per gerra e per mession;
tolon la terra a·N Symon
e·il demandon la mort a lor seignor
et al comte cuich que rendra s’onor.
IV.
Raimon, trop lor datz d’onramen,
q’a Belcaire en lor honor
lor fetz Symons tant de paor
e si eron dos tans de gen,
enapres a gran mespreison
renderon li sa garnison,
per q’en totz faitz sont li Lombart meilllor
e plus honrat e mieils combatedor.
V.
Bertran, a doble vos envit
de la tenzon que razonatz,
que lai es proes’ e barnatz
mantengutz, largues’ e convit,
lai donon cavals e destriers
e fant rics conduitz e pleniers,
en Lombardia podetz ben, si·us platz,
morir de fam si deniers non portatz.
VI.
Raimon, fort avetz joc marrit,
que, qand es perdutz l’envidatz,
sai son plus donador assatz:
e·il Lombart son mais issernit
qu’il dan cavals, draps e deniers,
e·ls tenc d’armas plus fazendiers
qe·ls Proensals que vos tant me lauzatz,
e sai es hom plus soven convidatz.
VII.
Bertran, de tot avetz gran tort,
que lai a trobadors prezans
que sabont far e vers e chans,
tenssos, sirventes e descort;
e lai son las dompnas de pretz,
que l’una cuich q’en val ben detz
de Lombardas, mas qe sont femnas grans
c’a penas neis sabon far bels semblans.
VIII.
Raimon, aissi non a conort
q’ieu ja vos en sia contrastans,
car li Lombart d’aitals bobans
no·is plazon ni d’aital deport,
car vos mezeus, si vos voletz,
atresi conoisser devetz,
que de las dompnas nais lo grans engans
c’alz maritz fant noirir autrui enfans.
Bdt 406,16a
Mss.: C 82.
Metrica: a6, b6’, c6, d6’, e6, f6’, g6, h6’, i6, l6’, m6, n6’. Quattro coblas doblas di dodici versi.
Edizione precedente: Topsfield, 1971, p.50.
I.
Quar etz de pretz al sim
en la plus alta cima,
e de valor al prim
que part las valens prima;
abdos son senes crim
que Beutatz vos escrima;
vas vos mon cor aym
que ren tan non s’ayma,
que tan vos dezir prim,
prima men, que m’aprima;
no faria hom tan prim
fil prim ab prima lima.
II.
E mon cor port la lima
ab que mos cars motz lim,
e·ls fatz en cara rima
quar de car loc los rim;
latz lo cor m’es lagrima
que sus del cor lagrim,
que midons no m’estima
et ieu, las, la estim,
que mos mals no s’ayma
et ieu sos bes aym;
e retrac sus en yma
e no vuelh dire ym.
III.
Li entendedor vil,
on vils sabers s’avila,
diran que fort sotil
de motz far s’asotila,
e qu’ieu trop vuelh dir d’il
e de prima e d’ila;
mas tan fermat m’apil
on ferms sabers s’apila,
que non tem dezapil
que·ls nescis dezapila,
tant ai ferm cor el fil
on ferms sabers s’afila.
IV.
Mas afilat s’afila
el dezafilat fil,
mos cors d’amar se guila
lieys, que non pren en guil:
mos bos digz non esvila
ni eu non los dic en vil;
e quar tan gen gentila
gent ab son cors gentil,
mos bos motz non esquila
per lieys don muer ses quil;
e quar gen senhorila
tenc car son senhoril.
Bdt 406,18
Mss.: A 48, C 80, D 96, E 31, I 70, K 55, L 145, M 115, R 86, V 43, f 67, beta1 459, tra le poesie di Peirol, ma col nome dell’autore N 79.
Metrica: a8, b7’, c7’, d8, e8, f7’, g7’, h10. Sei coblas capcaudadas di otto versi.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1939, p. 155, Topsfield, 1971, p.238.
I.
Selh, cui joys tanh ni chantar sap
e sos belhs ditz vos despendre,
a tal dona·ls fass’ entendre
qu’onratz li sia·l dons e·l pros;
qu’assatz deu valer cortes nos
dezavinen drudairia,
e s’ieu domnei a fadia,
sivals ades enquier en luec gentil.
II.
Leial domna, franch’ ez umil,
vuelh mais servir et atendre,
que d’autra guizardon prendre,
cui soven agues ops perdos.
Aital, ses bruig e ses tensos,
guaya, de belha paria,
corteza, ses vilania,
l’ai chauzida, ses fencha e ses gap.
III.
E si tot ab lieys non acap
lo joy que·m fa·l cor ensendre,
per so no n’es mos gauchz mendre,
pos de mi no mou l’ochaizos,
qu’ieu no·m n’azir ni·n sui clamos;
mas qui·ls dreitz d’Amor seguia,
ben sai que razos seria,
s’ieu la tenh car, qu’elha no·m tengues vil.
IV.
Plazer li deu, quar entre mil
donas vuelc a sa cort tendre,
e si·m laissa mais dessendre,
no·n parra sos captenhs tan bos;
que ja van dizen a rescos
qu’ieu non sec la dreita via;
mas per dig d’autra que sia
non puesc creire qu’en lieys m’amor mescap.
V.
S’ieu de midons aic ren d’arrap,
no·ilh vuelh tort ni dreg contendre,
c’adobatz li sui del rendre,
mas juntas e de genolhos,
pero, s’ilh plagues que fos dos,
molt feira gran cortezia,
e s’a lieys non platz, estia,
qu’eu·n sui batutz plus fort c’ab un vergil!
VI.
Menar me pot ab un prim fil
e·l sieu mezeis tort car vendre,
qu’ieu no·m vuelh a lieys defendre,
si tot m’en era poderos:
que tant sui sieus per qu’es razos
que s’elha en ren falhia,
que·il colpa deu esser mia,
et es ben dreg qe·m torne sus el cap.
VII.
Dona, Bezers ni Aragos
ad ops d’amar no·us valria
tan cum Miravals faria,
si franchamen tenetz guarnit lo cap.
VIII.
Si·m vol mal neguns dels baros
per Mon Audiart, lur sia!
Que tan val sa senhoria
ja per negu no·m partrai de son trap.
IX.
Quar es tan sos pretz cars e bos,
ab N’Alazais vuelh paria,
e serai sieus tota via
apres selha que no vol qu’om en gap.
Bdt 406,19
Mss.: A 47, C 79, D 96, E 41, I 71, K 56, N 223, a2 321, b2 27.
Metrica: a8, b7’, c7’, d8, e8, f10’, g10’. Sei coblas unissonans di sette versi e una tornada di quattro versi.
Rime: a: -et; b, c: -aire; d, e: -ars; f, g: -aia.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1939, p. 163, Topsfield, 1971, p.161.
I.
Cel qui de chantar s’entremet,
si d’avinen o sap faire,
no s’en deu ies puois estraire
per amor ni per nuills afars;
c’aitals usanss’ es besestars.
Qe pieitz o fai totz om, que s’en estraia,
pois o comens, qe cel que no·is n’assaia.
II.
E car ma dompna no·m tramet
salutz ni ren don m’esclaire
ni vol q’ieu ves liei repaire,
no·m pot gair’abellir chantars,
qe, s’ieu fos alegres ni clars,
a chascun jorn saubra far chansson gaia
del ben qe·il vuoill e de lauzor veraia.
III.
Si m’a tengut en essaiet
per saber si·l sui trichaire,
ies per tant ves liei no·m vaire,
anz conosc q’ieu li sui plus cars;
c’aissi·s taing a dompna gardars,
q’essaiar deu celui on mieills s’apaia;
aqels destrics l’esmend puois qand s’eschaia!
IV.
Per so non vuoill que ja m’abet
lausengiers ni mals parlaire
qe nuills autre dompnejaire
de s’amor me puosc’ esser pars.
E pois esseigna·m dompnejars
qe prend’ en patz tot cant a midonz plaia;
qe fols es frutz qe per totz dans s’esmaia.
V.
Dieus confonda l’anel el det
ab que la·m cujet forstraire
cel q’en remas galiaire;
e vos, dompna, cui es l’esgars,
voillatz qe·l mieus humils preiars
me fass’ ab vos venir en luoc qe jaia,
si cum fai drutz qe ten sidonz e baia.
VI.
Car, fe q’ieu dei Mon Pastoret,
no·m seri’ estiers vejaire
que so pogues soffrir gaire;
qe·l fuocs d’amor s’es tant espars
en mi c’ab pauc no·n sui totz ars,
e si per vos, amia, no·m balaia,
non es dompna qe ja del cor lo·m traia.
VII.
Mantels, non etz de presset ni de saia,
mas de valor et de beutat veraia.
Mon Audiart sal Dieus e sa cort gaia,
q’el manten pretz totztemps, qui que·l dechaia.
Bdt 406,20
Mss.: A 44, C 75, Cm 1r, D 97, Dc 253, E 32, G 68, I 69, K 54, M 111, N 217, P 32, Q 62, R 86, S 140, T 181, V 40, b2 22, alpha 28630.
Metrica: a8, b8, c8, d8, e8, f8, g8, h8. Cinque coblas unissonans di otto versi, una tornada di quattro versi e una tornada di due versi.
Rime: a, d: -os; b, c: -ar; e, f: -ues; g, h: -ing.
Edizioni precedenti: Topsfield, 1971, p.264, Richter, 1976, pp. 400-402.
I.
Cel que no vol auzir chanssos
de nostra compaignia·is gar,
q’eu chan per mon cors alegrar
e per solatz dels compaignos,
e plus, per so q’esdevengues
en chansson c’a midonz plagues;
c’autra voluntatz no·m destreing
de solatz ni de bel capteing.
II.
De la bella, don sui cochos,
desir lo tener e·l baisar,
e·l jazer e·l plus conquistar,
et apres, mangas e cordos,
e del plus qe·il clames merces;
que jamais no serai conques
per joia ni per entresseing,
si so q’ieu plus vuoill non ateing.
III.
Pauc val qui non es enveios,
e qui non desira·l plus car
e qui no s’entremet d’amar,
greu pot esser gaillartz ni pros;
que d’amor ven gaugz e ven bes,
e per amor es hom cortes,
et amors dona l’art e·l geing
per que bos pretz troba manteing.
IV.
Ben es savis a lei de tos
qui drut blasma de follejar;
c’om, des qe·is vol amesurar,
non es puois adreich amoros,
mas cel q’en sap far necies,
aquel sap d’amor tot qant n’es:
eu no·n sai trop ni no m’en feing,
ni ja no vuoill c’om m’en esseing.
V.
Ben aia qui prim fetz jelos,
qe tant cortes mestier saup far;
qe jelosia·m fai gardar
de mals parliers e d’enojos,
e de jelosi’ ai apres
so don mi eis tenc en defes
ad ops d’una, c’autra non deing,
neis de cortejar m’en esteing.
VI.
E val mais bella tracios
don ja hom non perda son par,
c’autrui benananss’ envejar.
Qan Dieus en vol ajostar dos,
de dompna vuoill qe·il aon fes
e que ja no·il en sobre ies,
per que m’enquier’ on vau don veing,
pus del tot al sieu plazer teing.
VII.
N’Audiartz, de vos ai apres
so don a totas sui cortes:
mas d’una chan e d’una·m feing,
e d’aqella Miraval teing.
VIII.
E trobaretz greu qi·us n’esseing
d’amar, pus eu de vos n’apreing.
Bdt 406,21
Mss.: C 84, R 88.
Metrica: a8, b8, c8, d8, e10’, f10’, g10’, h10’. Sei coblas doblas di otto versi e una tornada di due versi.
Rime: I. e II.: a, c: -ut; b, d: -hos; e, f, g, h: -ona. III. IV.: a, c: -os; b, d: -an; e, f, g, h: -uda. V. e VI.: a, c: -an; b, d: -art; e, f, g, h: -endre.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1940, p. 144, Topsfield, 1971, p.112.
I.
Chansoneta farai, Vencut,
pus vos m’a rendut Rossilhos,
e sapchatz que nos em cregut,
pus no vim vostres companhos,
d’un drut novelh, don tota gens ressona
que midons es a semblan de leona;
ar sai que·s tocan las peiras d’Alzona,
pus premiers pot intrar selh que mais dona.
II.
E, si tot m’en ai joy avut,
er en vuel esser mons e blos,
quar no vuelh ab nom de cornut
aver l’emperi dels grifos;
autra n’am ieu que mais mi guazardona
sos gens parlars, que s’autra m’abandona,
qu’enjanatz es qui fals’amor razona,
e domna falh que·s recre per anona.
III.
Mas, s’ieu saupes qu’ilh fos leos,
ieu l’agr’ avut caval ferran,
pus de lieys non es poderos
homs, si non es d’aital semblan;
avol soudad’ a midons resseubuda,
quar per aver s’es de bon pretz moguda,
que, s’ieu saupes per aver fos venguda,
ma soudada ne pogr’ aver avuda.
IV.
E fera·l d’autres guiardos
que·l pogran valer atrestan,
mas no s’azauta de chansos,
ans se va de mi rancuran,
que ditz que trop la vuelh levar en bruda,
e no vol esser tan luenh mentauguda;
e valgra·l mais en perdos fos ma druda,
que sa falsa beutat agues venduda.
V.
A·N Baut deforas la coman
que jamais no·i vuelh aver part,
e non hi conosc autre dan
mas quar en fis Mon Audiart:
ai! fals escutz, tan leu vos laissatz fendre
qu’om de part vos non auza colp atendre,
et ai vos o ben en cor a car vendre;
s’ie·us pugei aut, bas vos farai dissendre.
VI.
Ai las! E co muer deziran
per la bella que ses mal art
es, e tan fina ses enjan
qu’anc non amet volpil bastart;
e, si·l sieu cors volgues el mieu entendre,
totz autres joys fora·n contra·l mieu mendre,
e ja d’un bais, si·l me volgues estendre,
no m’en feira tirar ni escoyssendre.
VII.
Chanso, vai t’en a Mon Plus Lial rendre,
e diguas li qu’ieu sai dona a vendre.
Bdt 406,22
Mss.: C 79, E 43, R 87, V 42.
Metrica: a7’, b5, c7, d7’, e7, f7, g10, h10. Sei coblas unissonans di otto versi e una tornada di quattro versi.
Rime: a, d: -enda; b, c: -er; e, f: -itz; g, h: -os.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1938c, p. 151, Topsfield, 1971, p.198.
I.
Chans, quan non es qui l’entenda,
no pot ren valer,
e pus luec ai e lezer
que mon bel solatz despenda,
ses gap si’ un pauc auzitz;
quar totz ditz es mielhs grazitz,
quant a la fi pauz’ om ben las razos,
per qu’ieu vuel far entendre mas chansos.
II.
Vas fin’amor fatz esmenda
tot al sieu plazer,
e s’anc passiei son voler,
chantan vais autra fazenda,
a lieys, que de pretz es guitz
me sui juratz e plevitz
sos homs litges, marves, de ginolhos,
ab cor leyal e de totz enjans blos.
III.
Dregz es que selui mal prenda
que trop vol saber
so que plus li deu doler,
e drutz, qu’ab sidons contenda,
non es lonjamen jauzitz.
Quar si dona fai ni ditz,
per eys son pretz, plazer ni joy als pros,
enujos par, qui d’aquo·l mou tensos.
IV.
Non tang qu’ieu midons reprenda
ni cove per ver,
ni ja Dieus no·m do poder
qu’encontra lieys mi defenda;
pero si be·m fauc chauzitz
d’aitan sui agelositz
qu’el sieu solatz es tan plazens e bos
qu’a sol mos ops en volgr’ aver per dos.
V.
Merce·lh clam qu’el plus m’atenda
si cum fetz parer,
don estau en bon esper;
mas tem que·lh bela·m car venda
lo marabetin marriz,
que·m det un’ abetairitz,
aissi cum fetz lo Sarrazis al tos,
don pueys l’aucis autre plus ergulhos.
VI.
Dona, merces vos dissenda
al cor d’un vezer
que·us mostre lo mieu temer,
e vulhatz qu’a mi s’estenda
del vostre joy l’esperitz,
don mos gaugz si’acomplitz;
quar be sabetz qu’ieu no vuelh als de vos
mas que·l fis aurs sobredauratz me fos.
VII.
Si·m faitz pauc, aquelh petitz
vos er de ma part grazitz,
e si·m faitz trop, vostr’ er atressi·l pros,
quar Miraval e mon cor tenc de vos.
Bdt 406,23
Mss.: A 47, B 32, C 81, Cm 1r, D 100, Dc 253, E 34, F 26, I 70, K 55, M 115, N 224, R 87, S 137, V 44, d 338, beta1 610, str. Ab fals digz J 14.
Metrica: a8, b8, c8, d7’, e8, f8, g7’. Sei coblas unissonans di sette versi e una tornada di quattro versi.
Rime: a: -oncs; b, c: -as; d, g: -enda; e, f: -urs.
Edizione precedente: Topsfield, 1971, p.294.
I.
Contr’amor vau durs et enbroncs
per que mos chans es trop loindas,
q’ieu non sui tant leugiers ni vas
qe ja longamen atenda
so don non posc esser segurs;
que de dompna, pois ment sos jurs,
non sap drutz en qe s’enprenda.
II.
E de qe·m dei alegrar doncs
s’ab lieis, on es pretz sobeiras,
non puosc trobar ditz seguras
ni ai poder qe·l car venda,
si·m fai tortz ni semblans escurs?
Q’el mon non es rocha ni murs
que contra liei mi deffenda.
III.
Ab fals digz et ab termes loncs
fant dompnas de cortes vilas,
c’us non es tant francs ni humas
qe·l coratge no·ill n’ensenda
qand autre pren los sieus endurs;
mas ieu no·n fatz tant grans rancurs
ni pois mort non qier esmenda.
IV.
Ara mentre q’es l’ombr’ els joncs
e lo temps es clars e doussas,
devon dompnas ben far certas
celz qe·il plai q’en lieis s’entenda;
e s’ieu n’ai ditz mainz motz tafurs,
merces que fraing mainz fortz aturs
prec que ma dompna mi renda.
V.
Si cum la ros’ entre mil troncs
es genser flors qe d’autres gras,
entre fals lausengiers trafas
estai midonz en sa tenda,
c’us no·il ten dan d’aquestz perjurs;
gen comensset ab bos agurs
pretz que per lor non dissenda.
VI.
Venganssa de colps ni d’estoncs
non es d’amor ni de sas mas,
c’ab bels digz avinens e plas
taing que pros dompna contenda;
que, pos trop tenss’ ab braus digz durs,
non es sos pretz tant cars ni purs
c’om alques no la reprenda.
VII.
Dompna·m don Dieus que defenda
de Miraval las tors e·ls murs,
pois vostre talans es tant durs
que no·us platz q’encar lo·us renda.
Bdt 406,24
Mss.: C 84, R 88.
Metrica: a8, b8, c8, d8, e7’, f7’, g10, h6’, i10’ Cinque coblas unissonans di nove versi.
Rime: a, d: -ens; b, c: -i; e, f: -ansa; g: -atz; h, i: -atge.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1937a, p. 299, Topsfield, 1971, p.107.
I.
D’Amor es totz mos cossiriers
per q’ieu no cossir mas d’Amor;
e diran li mal parlador
que d’als deu pessar cavaliers.
Mas ieu dic que no fai mia,
que d’Amor mou, qui qu’o dia,
so que val mais a foudat e a sen,
e tot quant hom fai per Amor es gen.
II.
Amors a tans de bos mestiers
qu’a totz faitz benestans secor
q’ieu no vey nulh bon servidor
que no·n cug esser parsoniers,
qu’en luec bos pretz no s’abria
leu, si non ve per amia,
pueys dizon tug quant hom fai falhimen
bem par d’aquest qu’en donas non enten.
III.
Dona no pot aver estiers,
si non ama, pretz e valor;
qu’atressi qom li amador
an mais de totz bos aips sobriers,
selha que trop no s’en tria
en val mais qui la·n castia,
adoncs fai mal si mielhs no s’i enpren
mas creire deu adreg castiamen.
IV.
E s’ieu sui tengutz per parliers,
quar a dona ni a senhor
non deu cossentir dezonor
neguns sos fizels cosselliers,
non laissarai q’ieu non dia —
q’ieu tostemps non contradia —
so que faran domnas contra joven
ni·m semblara de mal captenemen.
V.
E ja d’aquestz drutz messongiers
que cuion aver gran lauzor,
ni dona que s’aten a lor,
uns per so no·m sia guerriers;
qu’enemics ni enemia
no·m notz lo pretz d’una fia,
sol que m’aja ma dona ferm talen
e meinhs d’erguelh e mais de chauzimen.
VI.
De gaug li fora plazentiers
mas trop mi ten en gran error;
pero per semblan del melhor
n’ai ieu joguat cinc ans entiers,
mas una dona mendia
falsa, que Dieus la maldia,
mes entre nos aquest destorbamen
don mainhtas vetz n’ai pueys plorat greumen.
VII.
Mais d’Amic, Dieus benezia
qui vol que·m siatz amia,
e s’ie·us ai fag plazer ni onramen,
enquer si·us platz o farai per un cen.
VIII.
Mantelh, qui aital n’abria,
ben er cregutz quals qu’o dia,
qu’anc no·l conques per aur ni per argen,
mas per valor e per pretz e per sen.
IX.
Pastoret, no·us laissetz mia
si Dieus vos don joy d’amia,
qu’a ma dona no mostretz cum l’es gen
si Miravalh sap tener franchamen.
X.
Chansoneta, ves midons vai corren,
qu’ilh mante pretz e reman en joven.
Bdt 406,25
Mss.: C 78, R 87, V 40, beta2 1146.
Metrica: a7, b7, c7, d4, e8, f10, g10, h8, i8. Sei coblas unissonans di nove versi e due tornadas di quattro versi.
Rime: a, c: -ens; b: -etz; d, e: -ors; f, g: -ars; h, i: -os.
Edizione precedente: Topsfield, 1971, p.118.
I.
Dels quatre mestiers valens
per que cavallier an pretz
es bel solatz avinens
us dels melhors,
e sel que mielhs acuelh Amors;
per qu’ieu m’esfors estiers et ab chantars
com pels cortes fos grazitz mos afars;
c’om malazautz, si tot s’es pros,
non es gair’ ad obs d’amar bos.
II.
Per donas desconoisens,
que per un’autra·n son detz,
s’es d’alques camjatz mos sens,
car las pluzors
no sabon entendre lauzors;
per q’ieu no vuelh mos bels ditz plazens cars
pauzar davan a lurs nessis cujars,
pus plazers non es cabalos;
ans me vir vas autras razos.
III.
Dirai vos de mos talens
don ai estat mutz e quetz;
mentre fui lur be volens
m’o tolc paors.
Gardatz, s’es ben domneis errors,
c’us mal apres, non conogutz, avars,
otracujatz parliers de fols parlars
es aculhitz enans que nos,
e vol n’aver cascuna dos!
IV.
No vuelh esser conoissens
dels enjans que tug sabetz,
don dizon donas que mens
n’es ma valors
e dels autres conoisedors;
pero nulhs homs que·ls conogues tan clars
no·ls agra mais tan gen cubertz ni pars,
car tostemps es hom nelechos
vas selh que conois adziros.
V.
Si m’an menat malamens
donas, e faitz lurs devetz,
remazutz m’es essiens,
chans et amors,
voluntatz, arditz e temors,
humilitatz e sofrirs e selars,
parlar per obs, e cant m’es obs calars;
aitals soi, francx et amoros,
quar volc ma dona q’aitals fos.
VI.
Ab aitals captenemens,
com auziretz si·us voletz,
la say don sos cors es gens
e sa valors
fin’ et ab pauc de preyadors,
jove, lial, cara ses totz trichars,
gai’ e plazens, c’a penas nulhs lauzars
pot sos ricx pretz ni sas faisos
nomnar ni cointar en chansos.
VII.
Per aquesta soi a las autras pus cars;
si per merce·l vol plazer mos preiars,
mon cor li ren e·ls huils amdos,
e Miraval e mas chansos.
VIII.
Lials, si·m falh amors e domnejars,
ieu ai chauzit de senhors part mos pars
Mon Audiart, que m’es tam bos
q’ie·n soi fis als autres baros.
Bdt 406,26
Mss.: V 42bis.
Metrica: a7, b7, c7, d7, e10, f7, g10, h10. Cinque coblas unissonans di nove versi.
Rime: a, d: -er; b, c: -ein; e, f: -utz; g, h: -es.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1939, p. 169, Topsfield, 1971, p.94.
I.
De trobar ai tot saber
e de chantar votz e gein
tal que ja hom no·m n’essein;
say dir enuig e plaser.
Vers es que·m so d’aitan reconogutz
qu’anc no fuy tan esperdutz
que de solatz ajudar no·m saubes,
don ren del tot midons laus e merces.
II.
Car per leis jau a poder
e faz e dic e aprein
tan qu’entrels adreigs covein
e·m faz a donas voler.
Pero no·m val negus dels mieus valgutz
mas sol a lui qui m’adutz
aitan d’onor qu’eu aver la poges,
car il m’a tot, c’autra no·m deina ges.
III.
Car si n’ai mon bel parer
vist d’autras, c’una non dein
don trob er onrat mantein,
mas d’aitan m’en desesper
qu’eser no vuil per midons mantengutz,
ab que sai fos meinscresutz.
No ges! Per tal qe per leis so cortes
e·m platz lur pretz deforas e lur bes.
IV.
Qui de sa beutat ditz ver,
tan bela dona no·s sein,
e ja Dieus no·m salv ni·m sein,
s’ieu anc la pogui veser.
Per zo·m son eu del tot a leis vendutz,
qu’estiers no datz ni rendutz,
e si pogues, huymais fera merces
c’ab bel semblan a tot mon captal pres.
V.
Tan sab ma dona valer
c’un’ al sieu laus non atein,
c’antan de bon esdevein
li mandet Deus retener.
Ai, sol amics fos per leis car tengutz
e si tam be fos cresutz
.......................................
.......................................
Bdt 406,27
Mss.: C 83, H 56.
Metrica: a5’, b5’, c8, d5’, e5’, f8, g5’, h5’, i8, l5’, m5’, n8, o8, p8, q8, r8, s7’, t7. Tre coblas unissonans di diciotto versi e una tornada di sei versi.
Rime: a, b, d, e, g, h, l, m, s: -aire; c, f, i, n, o, p, q, r, t: -an
Edizioni precedenti: Kolsen, 1937a, p. 304, Topsfield, 1971, p.156.
I.
Enquer non a guaire
que m’era vejaire
que ja no m’alegres d’oguan
tan que fos chantaire;
mas no·m puesc mais traire
qu’ieu no·m complanh’en un nou chan,
quar li ramelh vaire
e l’auzelh qu’aug braire,
van quasqus mon cor conortan
del mal que·m fai traire
midons, la belhaire
del mon, per qu’ieu muer deziran.
Ailas! tan amoros semblan
mi mostret al primier deman;
mas aras ilh m’o va comjan
quan s’i degra mielhs trair’ enan,
et ieu cum leyals amaire
clam merce e dur l’afan.
II.
Si·lh sui di bon aire,
francs e merceyaire,
e no vuelh conoisser mon dan,
per que·m vol estraire
lo ben que·m sol faire
ni·m va son belh solatz lunhan?
Qu’ieu no·m puosc atraire
vas autre repaire,
qu’ela·m fetz tornar en soan
tal don sui peccaire.
Donc si·m vol desfaire,
guardatz si non l’er malestan;
qu’ieu no·l serai guerriers per tan,
mas tostemps m’en irai claman
e planherai lo joi d’antan
qu’ai perdut per lo sieu dous man.
Pero no·m pot hom retraire
qu’anc sai ni lai fes enguan.
III.
Messatgier belh fraire,
per l’arma ton paire,
a ma domna vai dir chantan
qu’ieu no·lh sui trichaire
fals drutz ni bauzaire
que m’an vas tropas partz viran,
mas bos suffertaire
e non gualiaire
que per be fag no·m vau vanan,
qu’aissi quo·l moix laire
son quetz e celaire
qu’om no vuelh sapcha mon talan.
Passat son cinc mes et dui an
qu’elha·m retenc a son coman
mais ben leu non o fetz baizan.
Mas ara dic rizen gaban
qu’ops l’es que vas me s’esclaire
o que del tot me desman.
IV.
Lial, Miravalh e mon chan
tenh de Mon Mantelh derenan
e sospir quar no·l sui denan,
tant ai del vezer gran talan.
Pero non triguara guaire
qu’a Mon Audiart no·m n’an.
Bdt 406,28
Mss.: A 43, B 30, C 81, D 98, Dc 252, E 42, H 16, I 69, K 53, M 113, N 216, R 85, T 181, U 92, V 44, a2 316, f 67, anon L 136, S 213.
Metrica: a8, b8, c8, d8, e7, f7, g10, h10. Cinque coblas unissonans di otto versi e due tornadas di quattro versi.
Rime: a, d: -ius; b, c: -ais; e, f: -o; g, h: -ens.
Edizione precedente: Topsfield, 1971, p.224.
I.
Entre dos volers sui pensius
qe·l cors me ditz q’ieu non chant mais
et Amors no vol que m’en lais
mentre qu’el segl’ estarai vius:
de laissar agr’ ieu razo
qe mais non fezes chansso,
mas per so chant car amors e jovens
restaura tot qant tol mesur’ e sens.
II.
E s’anc nuill jorn fui esforcius
d’esser adreitz, cortes e gais,
eras coven que m’i eslais
ab ditz et ab faitz agradius,
q’en tal dompn’ ai sospeisso
qe·l sieu ric, car guizerdo
non pot servir nuills hom desavinens,
si tot s’es rics e poderos e gens.
III.
Ab aitals honratz seignorius
ai eu estat totz temps verais,
c’afans ni pena ni esglais
ni nuills maltraitz no m’es esqius;
per que dien a lairo
c’anc d’amor non fich mon pro;
menton, q’ahutz n’ai bes e gauzimens
e n’ai sofertz dans e galiamens.
IV.
Per bona dompna sui antius
qand ja fai ren don sos pretz bais.
E car una dompneta·m trais,
tornarai m’en vilans mesclius?
Non! C’a lieis sabria bo
si la tornav’ en resso;
c’a las avols non ten dan faillimens
e prezo·is mais per gabs e per contens.
V.
De cui qe·is vol baisse sos brius
puois l’honors midonz mont’ e nais,
c’aissi cum la rosa e·l glais
gensson qan repaira l’estius,
ma dompn’ a tot l’an sazo,
qu’il sap genssar sa faisso
ab bels semblans et ab coindes parvens
don creis sos pretz e sos captenemens.
VI.
Per lieis am fontanas e rius,
bos e vergiers e plans e plais,
las dompnas e·ls pros e·ls savais,
e·ls savis e·ls fols e·ls badius
de la francha regio
don ill es e de viro;
que tant es lai viratz mos pessamens,
qe mais non cuig sia terra ni gens.
VII.
N’Alazais de Boisanso
fai son pretz meillor de bo,
e perda Dieu qui l’er desavinens,
pos tant gen sec sos bels comenssamens.
VIII.
Novel amor mi somo
qu’ie·l serva de tal razo:
c’a Miraval sia totz establimens
dels bes d’Amor e dels verais covens.
Bdt 406,29
Mss.: A 206, D 137.
Metrica: a8, b8, c8, d8, e4, f4, g4, h4, i4, l3’. Cinque coblas unissonans di dieci versi e una tornada di sei versi.
Rime: a, d: -ens; b, c: -utz; e, f, g, h, i: -atz; l: -aire.
Edizioni precedenti: Witthoeft, 1891, p. 50, Topsfield, 1971, p.325.
I.
Forniers, per mos enseignamens,
auch dir, q’etz sai a mi vengutz;
e pois Dieus fai per vos vertutz
qe·us voletz partir dels sirvens,
be·is taing assatz
que aprendatz
cum vos formatz
entre·ls prezatz
e que siatz
bos chantaire.
II.
Ops vos er tot primieiramens
c’oblidetz lanss’ e dartz agutz;
ospitals e monges tondutz
e totz homes obediens
asseguratz
que no·ls prendatz;
jazers els blatz
si’ oblidatz
ab mains pechatz
que fai laire.
III.
Los laitz deschausitz sagramens
qe faziatz, qand eratz nutz
delonc lo taulier remasutz,
e los vilans motz recrezens,
amics, laissatz,
qe no·ls fassatz
ni no·ls digatz;
que grans pechatz
es, so sapchatz,
a retraire.
IV.
Ancar non sai vas cal dels vens
iretz, tro que siatz mogutz,
mas ben vuoill qe·m portetz salutz
a·N Raimon Drut q’es tant valens;
que s’i anatz,
segurs siatz
q’encavalgatz
vos en partatz,
anz qe iscatz
del repaire.
V.
E si·us enqier dels vostres sens,
amics, non estetz esperdutz,
digatz q’a Lombers etz ahutz
a N’Alazais q’es tant plazens,
qe sa beutatz
fai·ls fols e·ls fatz
tornar senatz,
e·ls plus menbratz
outracujatz
de vejaire.
VI.
Joglars siatz
e meitadatz
sens ab foudatz;
c’om trop senatz
entre·ls prezatz
non val gaire.
VII.
Los pros lauzatz,
e dels malvatz
non retengatz
lor amistatz,
qe pieitz prendatz
c’us trichaire.
Bdt 406,30
Mss.: A 206, D 137, H 42, To 1.
Metrica: a8, b8, c8, d8, e7’, f7’, g10, h6’, i10’. Cinque coblas unissonans di nove versi e una tornada di tre versi.
Rime: a, d: -ens; b, c: -i; e, f: -anssa; g: -atz; h, i: -atge.
Edizioni precedenti: Andraud, 1902, p. 143, Topsfield, 1971, p. 330, Riquer, 1972.
I.
Grans mestiers m’es razonamens
qu’ieu a Mataplana envi,
pois N’Ugetz m’a mes el cami
de dire motz braus e cozens.
E car m’a ses desfianssa
cantat sol per devinanssa
d’aisso don eu non sui gair’ encolpatz,
mas trop n’a pres gran gatge
segon q’ieu ai faich petit de follatge.
II.
Anc trobars no·m fon desplazens,
ni chan ni solatz non desfi,
ni moiller non longiei de mi
per conseill de menudas gens;
q’ieu non ai d’als esperanssa
mas d’amor et alegranssa,
et en dompnei ai mes tans bels percatz
e tant cortes usatge,
qe·il drut de sai m’en porton seignoratge.
III.
Ja nuills Catalans avinens
no·s taing per aisso m’atahi,
que cavalliers q’en pretz se fi
deu laissar, so·ns mostra jovens,
moiller que pren per enfanssa;
mas si sa dompna l’enanssa
tant qe·l prenda, estre deu estacatz
d’un certan homenatge,
qe ja nuill temps non seg’ autre viatge.
IV.
Ja·l reproviers non l’er garens
a N’Huget qe·m dis en lati;
que de lui dizon siei vezi
q’en aisso es desconoissens,
qe per amor de Na Sanssa
estai, c’aillors no·is bobanssa;
e puois q’el vol estre totz moilleratz,
ja no·i aiam dampnatge
nos autre drut que seguem dreich viatge.
V.
La dompna q’es bell’ e plazens
lais Dieus venir lai on hom ri,
et el nostr’alberc atressi
nos don cortejadors plazens
ab moiller qe·ns fass’ honranssa;
et ieu non ai d’als fianssa,
mas dels bels digz ab avinen solatz
e l’amoros visatge
qe son dels huoils al cor privat messatge.
VI.
Na Sanssa, dompna, prec vos qe castiatz
N’Uget de dir follatge,
q’ieu·m lais per vos que plus fort no l’engatge.
Bdt 406,31
Mss.: A 49, C 77, D 99, E 35, I 70, K 54, L 145, R 88, V 43, str. Vers es q’en autres cavalliers H 48.
Metrica: a8, b8, c8, d8, e7’, f8, g8, h7’. Sei coblas unissonans di otto versi e tre tornadas di quattro versi.
Rime: a, d: -iers; b, c: - ars; e, h: -atge; f, g: -ors.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1939, p. 173, Topsfield, 1971, p.217.
I.
Lonc temps ai agutz cossiriers
de maintas guisas et afars
c’anc mos solatz ni mos chantars
no·n mermet ni mos alegriers,
mas ar a·i camiat usatge;
aissi m’a desviat Amors
c’a penas chans ni temps ni flors
mi pot donar alegratge.
II.
Si d’Amor mi ven destorbiers
no m’en taing clams ni rancurars;
qe denan era mieus l’esgars,
et ieu de totz mos desiriers
ai seguit lo plus salvatge;
que vas tal domn’ ai mos precs sors
que·l joi, que marves preir’ aillors,
aten de lieis ses tot gatge.
III.
E conosc que fatz que leugiers;
mas beutatz, don nais sobramars,
e·l gens acuillirs e l’onrars
e·l rics pretz, q’es a totz sobriers,
m’ant mes en aqest viatge,
don ieu mezeis sai q’es follors;
mas foudatz vai entr’amadors
per sen, e sens per follatge.
IV.
Vers es q’en autres cavalliers
pot chausir e q’ieu no·il sui pars,
tant es sos pretz valens e cars.
Mas tant a d’avinens mestiers
c’obs es q’el sieu seignoratge
ai’ un dels adreitz trobadors,
que sapch’ enanssar sas lauzors
e·il serva de bon coratge.
V.
Molt li servirai voluntiers
e s’a liei non platz mos preiars,
ja no·s cuide qu’il si’ avars
en faitz ni en digz plazentiers:
q’al sieu menoret messatge
volria far plus grans honors
c’a un dels plus rics mos seignors
non fes tant per homenatge.
VI.
Dompna, la doussors dels vergiers
es ara vengud’ e·l temps clars,
don totz lo mons es vertz e vars
e paront las flors els roziers.
Oimas devon far barnatge
cellas q’ant leials pregadors,
encontra·ls fals castiadors
demostrar lor vassalatge.
VII.
Chanson, ton premier viatge
faras vas N’Alazais de cors;
car se puois vols anar aillors,
plus en seras d’agradatge.
VIII.
Dompn’, el vostre seignoratge
s’es mes Miravals e m’amors
e no·us i cal plus gardadors
mas un cordon per guiatge.
IX.
Mantel, s’ieu ai fag folatge,
car ai chauzit en las gensors
en cela, que mais vol Valors,
a tort en penrai dompnatge.
Bdt 406,33
Mss.: A 49, D 99, E 37, I 70, K 55, anon L 145.
Metrica: a7, b7, c7, d7’, e7, f7, g10, h10’. Cinque coblas unissonans di otto versi.
Rime: a: -etzi; b, c, d: -er; e, f: -ai; g, h: -es.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1941, p. 67, Topsfield, 1971, p.85.
I.
Puois de mon chantar disetz
que·us agradas a sobrier,
un nou son gai e legier
aujatz ab que·s poiran feingner
seill que son adreg e gai;
car de mi mezeis non sai
si·m po valer ab midons alegrajes,
pois no m’i val fes ni covens ni gatges.
II.
E vos que non entendetz
d’Amor ni n’es costumier,
no·m teingnatz per ufanier
si·m planc, car me volc esteingner
la dolors c’al cor mi jai;
car nuls hom, per re qu’esai,
no po saber dels amans lor usatges,
s’Amors no·l vens e sos rics poderatges.
III.
Domna, vos que conoissetz
qu’ie·us am de fin cor entier,
jes per dich de lausengier
no·m deves de vos enpeingner;
que tort fai qui·l sieu dechai,
e sel que de mi·us retrai
ren que destrics me sia ni dampnatges,
vos deu esser enojos e salvatges.
IV.
Bona domna, si temetz
que non aiatz cavallier
en mi tal co·us a mestier,
d’aitan vos deves destreingner
per lo bon voler qu’ie·us ai
qu’ancaras m’atendatz mai
que jes aillors no·s vir vostre coratges,
c’al mens vos er honratz mos homenatges.
V.
Que·s fara vostre rics pretz
e la beutatz que·us sofier
ni·l cortes dig plasentier,
s’a lui no·us laissatz ateingner
que·us ama de cor verai
e vas autra part no·s trai?
Qu’el mon non es proesa ni paratges
que no·l baisses nonsens e cors volatges.
Bdt 406,34
Mss.: A 46, C 80, D 97, Dc 253, E 38, I 67, K 52, M 114, N 221, R 87, U 93, V 48.
Metrica: a7, b7, c7, d7, e10, f7, g10, h10. Sei coblas unissonans di otto versi, una tornada di quattro versi e due tornadas di due versi.
Rime: a: -ius; b, c: -itz; d: -eu; e, f: -atz; g, h: -ens.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1941, p. 71, Topsfield, 1971, p.191.
I.
Pueis onguan no·m valc estius
ni·l dous tems vertz ni floritz,
ben cove que si’ auzitz
mos chantars ar ab la neu;
quar cel que pregu’ e non es escoutatz,
deu camjar luec e solatz
e guardar tems et oras avinens
e folejar, quan ve que no·ill val sens.
II.
Ben conosc que drutz mesclius,
fels, engres e deschausitz,
es mais amatz e grazitz
que nos leial, don m’es greu.
E quar ho dic, serai·n ocaizonatz;
mas tans n’i a d’enguanatz
que, si m’en sors peleja ni contens,
be·m meravill, si·ll nostra partz no vens.
III.
Sabetz per qe·m torn esquius
contra las enguanairitz?
Quar de midons soi faiditz
e non sai tort mas lo seu.
Et en aiso tem n’esser encolpatz
que·l tortz sieus sembla vertatz,
c’als sieus bels digz lo mieus dregz par niens;
tant es gaillartz sos bels razonamens!
IV.
Ja de vos no·m partrai vius;
quar sai que tota gens ditz
que·l vostre pretz es complitz
e·ill genser es desotz Deu.
Per tal qu’en fos humils vostra beutatz,
volgra·n fos meins la meitatz;
pueis fora meiller vostre mandamens
que de nuill’autr’ e vostre cors plus gens.
V.
Dona, no sui tant autius
qu’encaras, totz escarnitz,
lo coven, qe·m fo mentitz,
no tengues de vos a feu.
Totz acordiers m’en seria onratz;
mas no vueill que pueis digatz
mieus es lo tortz, quan venra·l partimens,
c’a las autras en penri’ espavens.
VI.
Pero leials senhorius
lai, ont es plus afortitz,
deu esser miels obezitz,
c’om hi trop merce plus leu.
E si ben soi d’amor apoderatz,
no·n dei esser malmenatz;
quar per dreg er vostres lo faillimens
que res d’aitan no·us pot esser guirens.
VII.
Pastoret, vos, qu’es del conseill privatz,
a Mon Audiart diguatz
que lai, on es cortezia e sens,
deu meillurar guaillardi’ e jovens.
VIII.
Mantel, vos es lo meiller guarnimens
e·l plus onratz, c’anc formes nuilla gens.
IX.
Bels Mais d’Amic, si be·us m’es malvolens,
de Miraval es vostre·l mandamens.
Bdt 406,35
Mss.: C 85, R 86.
Metrica: a7’, b7’, c7’, d7’, e7’, f7’, g7’, h7’. Cinque coblas doblas di otto versi e una tornada di quattro versi.
Rime: I. e II.: a, c, f, g: -ira; b, d, e, h: -aire; III. e IV.: a, c, f, g: -era; b, d, e, h: -ura; V.: a, c, f, g: -atge; b, d, e, h: -anha.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1937a, p. 310, Topsfield, 1971, p.75.
I.
Qui bona chansso cossira
non deu tarzar del retraire,
mas ieu, las, que sui ples d’ira,
cum la poirai bona faire?
Pero no m’es a vejaire,
si tot joys d’amor me tira,
c’om qu’el mieu pensat s’albira,
fes avol son ni mot vaire.
II.
Quar ben conosc qu’ieu falhira,
ges enqueras non a guaire,
que mon bon esper mentira
tant era fals e trichaire;
mas eras me sen peccaire
per joy d’amor que m’espira,
que d’enjan a far se vira
mos cors, e sui fis amaire.
III.
Per un joy que m’alezera
estau en bon’aventura;
e quar a totz jorns esmera
la belh’ on mos cors s’atura,
e si tot me desmezura,
ges de lieys no parc m’espera;
ans combat ab queirs de cera
bastimens de peira dura.
IV.
Tant es bona, fin’ e vera,
franc’ e de gentil natura
que Dieus, quan lieys fe, no fera
mais tam belha creatura,
ni no·n fa d’aital figura,
ni tan no s’i alezera;
quar la nueg, on pus s’asera,
resplandis la cambr’ escura.
V.
Manhtas vetz ai en pessatge,
tan m’es de belha companha,
qu’ieu li disses mon coratge,
tro que m’albir que remanha,
quar tem qu’elha·m fos estranha
e que dobles mon dampnatge:
pero s’ieu prec per folhatge,
ma dona res no·n gazanha.
VI.
Cabaretz, Dieus me contranha
si non avetz dous estatge
e trop pus ric senhoraige
que l’emperi d’Alamanha.
Bdt 406,36
Mss.: C 84, R 88, V 46.
Metrica: a8, b7’, c7’, d8, e7, f7, g8, h8. Sei coblas unissonans di otto versi.
Rime: a, d: -ens; b, c: -ura; e, f: -ius; g, h: -ir.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1939, p. 181, Topsfield, 1971, p.89.
I.
Res contr’Amor non es guirens
lai on sos poders s’atura;
que no vol autra mesura
mas c’om sega totz sos talens;
c’aitals es sos seynorius!
E quals que s’en fass’ esquius,
a sa merce l’es obs venir,
si doncs no·s vol d’amor gequir.
II.
Per qu’es als malvatz espavens
seguir d’amor l’aventura,
e qi de bon pretz a cura,
per domneiar es pus valens
e pus francs e pus autius,
e·n vol hom nomenatius
esser de dar e de servir
e d’ardimen e de garnir.
III.
Qu’ieu n’aurai estat lonjamens
leyals amics, ses falsura
per tal qui·m desassegura
hon pus li so obediens;
e, si tot m’en fein braidius,
il conoix be que ja vius
no·m poiria de leis partir
per dan que·m n’aveyn’ a sofrir.
IV.
Tant m’es lo contraditz cozens
c’a pauc no muer de rancura;
mas tan n’ai fach long’endura
Que mais no s’i tain venjamens
mas ab bels ditz agradius,
e ja negus mals mesclius
non dira tan que ja·m n’air
ni·n tolla·ls bes que n’ai fait dir.
V.
Bela domna, doussa, plasens,
franc’ e de gentil natura,
gencer d’autra criatura,
quo no·us pren de me chausimens?
Qu’el cor m’art com us calius
e son plus glassatz que rius,
e no·m fazatz aman languir,
pus del tot no·m voletz ausir.
VI.
Era, mentre que·l tems es gens
e la fuelha fresca dura,
ans que repaire·l freidura
me n’agr’ ops cals que jausimens;
qe d’amor va leu sos brius,
e pus hom pas’ us estius
ses pagamens o ses jausir,
tot lo pot lausengiers delir.
Bdt 406,37
Mss.: C 83, R 87.
Metrica: a7, b7, c7, d7, e7, f7, g7, h7, i7. Sei coblas unissonans di nove versi e due tornadas di quattro versi.
Rime: a: -itz; b, c: -en; d, e: -als; f, g: -ors; h, i: -ans.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1939, p. 187, Topsfield, 1971, p.124.
I.
S’a dreg fos chantars grazitz,
ben chantera pus soven;
mas vejair’ es a la gen
que totz trobars si’ enguals,
per qu’ieu no·i seria sals,
qu’ie·n vuelh grat de las melhors,
s’entre·ls desconoissedors
e domnas de mals talans
sovendejava mos chans.
II.
Qu’ieu sai so que quasqus ditz
al plus celat parlamen,
quan per lur descauzimen
fan creir’ a domnas manhs mals
e donan los cosselhs fals
que no sofran trobadors
so don gen se sierv Amors;
qu’a selhui tanh mielhs demans
que mais a d’aips benestans.
III.
S’es larcs, cortes et arditz
e sap servir d’avinen,
sos chans qual dona·l defen?
Vers es que trobars ses als
non es proeza cabals
ni sol us mestiers valors;
pero corteza lauzors,
bendigz et onratz bobans
es de totz bos pretz enans.
IV.
D’aisso·m tenh per enrequitz
quar la belh’ en cui m’enten
conoys qui·lh ditz ver o·lh men,
per que·l sui del tot leyals;
qu’amix leugiers ni venals
non pren d’onrat luec secors.
Doncs pus tan me platz l’onors,
em patz dey suffrir los dans,
que·l pros m’en semble plus grans.
V.
Si·m fas ieu qu’als pus falhitz
son de belh captenemen
e·n parl’ essenhadamen
ab mos enemix mortals,
qu’a penas conoisso quals
de lor en tenc per pejors;
e non es tan greus dolors
a drut, ni pus durs afans
d’onrar lauzengiers truans.
VI.
Domna, vos m’etz del tot guitz,
qu’ieu non ai foldat ni sen
mas al vostre mandamen.
Tan m’es lo dezirs corals
q’us ans me sembla jornals;
si·m fai loncs atens paors
e si·m par mos chans folhors,
qu’en domney ses totz enguans
es greus termes de tres ans.
VII.
Mais d’Amic, d’autras ricors,
que·us semblarian majors,
vos val Miravalh dos tans,
quar l’avetz ses totz engans.
VIII.
N’Audiartz, totas valors
daura domneys et amors,
e no·us segra mais balans,
pus a vos platz que s’enans.
Bdt 406,38
Mss.: A 45, B 31, C 78, Cm 1r, D 95, E 38, I 68, K 53, N 219, R 85, b1 6, kappa 66.
Metrica: a6, b6, c6, d6, e6, f6, g6, h6, i8, l8. Sei coblas unissonans di dieci versi e una tornada di quattro versi.
Rime: a, b: -en; c, f: -ers; d, e: -os; g, h: -an; i, l: -atz.
Edizione precedente: Topsfield, 1971, p.150.
I.
S’ieu en chantar soven
no m’atur ni m’aten,
no·n cuidetz que sabers
m’en failla, ni razos
ni talans amoros,
que·l plus de mos volers
es en joi et en chan,
e de razo ai tan
que chantar en poiri’ asatz,
mas tot quan sai non vueill sapchatz.
II.
C’amat ai lonjamen
tal don’ ad essien
c’anc servirs ni plazers
no mi poc esser bos,
ni preiars ni chansos
ni celars ni temers,
qu’ieu no·i trobes enguan;
et ieu, sofren mon dan,
saup l’enguanar totz enguanatz
e remaner ab liei en patz.
III.
Qu’estiers no·m fora gen,
pueis del sieu faillimen
era vis lo parers,
qu’ieu l’enserques sos pros
entro que d’ambedos
fos pres enguals lezers;
que s’ill fes son talan
ieu mi vau percasan,
et es plus adreitz lo mercatz
que si·m partis de lieis iratz.
IV.
Drutz que de sidons pren
nuill autre venjamen
no sap que s’es jazers,
que maldigz e tensos
faun d’ensenhat janglos,
e pueis non es tot vers
quan dona fai semblan
qu’ill vol que la deman
tals que ja no·ill sera privatz
e si s’en tenra per paguatz.
V.
Que quant ieu mi prezen
en loc de chauzimen
non es mos capteners
lauzengiers ni ginhos;
ans plus temens c’us tos
soi lai on es poders.
E don mi Dieus aitan
trobar dona prezan
que·l guizardos m’en si’ onratz,
quan serai per lieis trebaillatz.
VI.
Tot quant es de joven
e de ric pretz valen
te la Marquez’ aders
de Menerba sai jos,
si c’a pauc entre nos
no pueja sos valers;
e sospir quar no·l sui denan,
qu’enemiguas en blan,
e pueis de lai no·m n’eschai gratz
no·m n’atanh sai enemistatz.
Mais d’Amic, on qu’ieu m’an,
vos es caps de mon chan
e de Miraval poestatz,
mas no vueill que l’anel perdatz.
Bdt 406,39
Mss.: C 84, R 88.
Metrica: a8, b7’, c7’, d8, e8, f8, g8, h8. Cinque coblas unissonans di otto versi e una tornada di quattro versi.
Rime: a, d: -en; b, c: -ura; e, h: -ar; f, g: -ir.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1938c, p. 155, Topsfield, 1971, p.80.
I.
Si·m fos de mon chantar parven
c’a ma dona·n prezes cura,
ja no·i gardera mezura
mas al pus que pogra soven;
mas, car no·m denha escotar,
m’a fag de tot solatz giquir,
per qu’ieu sai qu’es vers so c’aug dir
qu’enueja·s om de bel chantar.
II.
Mielhs fora c’al comensamen
m’agues gitat d’aventura,
del solas qu’era·m pejura,
que·m demostret dous e plazen.
D’aitan fai semblan de joglar
que canta, tro que·s fai grazir,
e cant hom plus lo vol auzir,
el s’en gec e fay s’en preyar.
III.
E pus ma dona no·m cossen
aquo don sos pretz melhura,
yeu soi sel que no·s n’atura
que l’am fort part son mandamen;
mas ab temor et ab selar,
ab lauzor et ab enantir,
et ab onrar et ab grazir
la cugey preyan gazanhar.
IV.
Aras cuiaran maldizen
qu’en loc d’autra cobertura
fassa de midons rancura,
et qu’ieu ame seladamen,
Car me sabon ginhos d’amar.
mas ja d’aiso no·ls cal cobrir,
qu’ilh non a de m’amor dezir
ni ieu non l’am tant com suelh far.
V.
En loc d’enemic malvolen
m’aura·l genser criatura,
c’anc Dieus formes de natura,
e que mielhs en bon pretz s’enten.
Ies sas beutatz no·us sai comtar
ni·l solatz ni·l gent aculhir;
que·l mielhs es del mon, cui que tir;
mas trop vol s’amor tener car!
VI.
E pus ma dona·s ten tan car
c’autre ni me no vol sofrir,
atressi·m vuelh ieu car tenir
que lieis et autras desempar.
Bdt 406,40
Mss.: A 50, C 76, D 100, I 72, K 56, R 85, a2 315.
Metrica: a7’, b7, c7, d7, e7, f7, g7, h7’. Sei coblas capcaudadas di otto versi e due tornadas di quattro versi.
Rime: a, h: -iva, -ama; b, h: -an; c, d: -as; e, f: -es.
Edizioni precedenti: Bartsch, 1855, p. 72, Bartsch-Koschwitz, 1904, c. 165, Topsfiels, 1971, p. 167.
I.
Si tot s’es ma domn’ esquiva
ni·m mostr’ orguoill ni soan,
ges del sieu servir no·m las;
anz, car eu vas leis no pas,
li trametrai, lai on es,
chanson faita de merces;
car per solaz e per chan
creis amors e brot’ e rama.
II.
Dinz el cor me nais la flama
q’eis per la boch’ en chantan,
don domnas e druz abras.
E·l sonet son dolz e bas,
coind’ e leugier e cortes,
per qe de grat son apres:
qe tals amera tiran
qe per mos bels diz s’abriva.
III.
Per la lengua recaliva
so don eu ai pres lo dan
tan, per pou no·n veing al vas;
c’als fals feingnedors escas
enseing so c’a lor es bes
qan me degr’esser promes;
si feira, s’eu saubes, tan
com fai acel que non ama.
IV.
Mas fin’amors m’en liama,
q’en mi non a pont d’enjan,
ni falsitat non a mas;
c’ab tal domna son remas,
q’anc no faillic ni mespres
ni non amet dos ni tres;
per q’eu autra non deman,
ni farai ja tan com viva.
V.
Mas car crezet gent badiva
qe s’anes de mi lonjan,
qe m’an levat en tal clas
c’a pauc de joi no m’an ras,
ma domna no saup qe·s fes
qan sofferc qu’om li·m tolgues,
que tal perdera lauzan
que per autra no·s reclama.
VI.
Mas lo dessirers m’aflama
e·s vai chascun jorn doblan
tant qe·m poja sobre·l nas;
cala, fols! Trop en diras?
No farai, q’anc no fo res!
Ma domn’, e ma bona fes
me valgues e·l temps d’antan
qe·m siaz d’alques aissiva!
VII.
S’a Mon Audiart plagues,
tornar volgr’ e mon paes
.......................................
vas leis que tot las m’abriva.
Ben l’en deu penre merces,
q’anc no·ill fi que·il desplagues
nulla re petit ni gran,
qu’ins e mon cor non escriva.
Bdt 406,41
Mss.: A 44, D 99, I 72, K 57, N 218, a2 314.
Metrica: a7, b5, c6, d6, e6, f6, g6’, h6, i6, l6.’ Sei coblas doblas di dieci versi e due tornadas di tre versi.
Rime: I. e II.: a, d, e, h: -ay; b, c, f, i: -ier; g, l: -ia. III. e IV.: a, d, e, h: -an; b, c, f, i: -elh; g, l: -ia; V. e VI.: a, d, e, h: -iu; b, c, f, i: -eys; g, l: -ia.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1937a, p. 314, Topsfield, 1971, p.246.
I.
Tal chansoneta faray
ab sonet leugier
qu’en luec de messatgier
a midons trametray,
que·l dira mon esmay
e tot mon cossirier;
qu’estiers noca·l sabria,
que nulh amic non say
que de mon dezirier
no volgues ma follia.
II.
Son belh cors, cortes e gay,
m’an fayt lauzengier
estranh, que·m son guerrier
ses tort qu’ieu non lur ai.
Peccat fai quar mi tray,
qu’ieu l’am de cor entier
e senes tricharia:
doncx per que la perdray,
pus ieu d’autra non quier
amistat ni paria?
III.
A la mia fe, lauzan
si la prec la·m tuelh,
quar ilh n’a mais d’erguelh
e mi ten en soan.
Et yeu sofrisc mon dan,
ja celar non o vuelh,
may lieys platz que s’en ria,
qu’autra tan benestan
non viron mais mey huelh,
ni non cre qu’el mon sia.
IV.
S’az autruy fai belh semblan,
a mi eis la acuelh,
que so don plus ni duelh
say suffrir merceyan.
Si m’agues bon talan
si cum me dezacuelh,
vejatz s’ieu graziria!
Qu’on plus en trac d’afan,
suy de melhor escuelh
e grazisc la fadia.
V.
Be say per que pert son briu
Amors e dompneys;
quar tan s’i fan gabeys
dompneyador esquiu,
que quascus jur’ e pliu
que no vol esser reys,
s’a celar l’avenia.
Dompna, ieu no·us castiu,
mas qui d’aytan s’i feys
totas vos en chastia.
VI.
Quar per vos sola reviu
joys, e nays e creys
qu’en las autras pareys
tot quant faitz d’agradiu;
e membre·us del caitiu
qu’en las vostras merceys
s’aten la nueyt e·l dia,
que del ric senhoriu,
on anc hom non ateys,
me suy mes en bailia.
VII.
Que de vos tenc, so·us pliu,
Miraval, mi mezeys
e mon chan, si·us plazia.
VIII.
Leyalmens so vos pliu,
s’ieu agues tant co·l reys,
tot fora de m’amia.
Bdt 406,42
Mss.: A 48, C 83, D 98, Dc 253, E 37, H 16, I 71, K 55, Q 55, R 86, V 44, beta1 663.
Metrica: a7, b7, c7, d7, e7’, f7’, g7, h7. Sei coblas unissonans di otto versi e tre tornadas di quattro versi.
Rime: a, d: -en; b, c: -ays; e, f: -ia; g, h: -anh.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1939, p. 193, Topsfield, 1971, p.203.
I.
Tals vai mon chan enqueren,
per so qu’en s’emble plus guays,
que d’autra part s’en irays
quan au mos digz e·ls enten;
tals n’i a per gelozia,
e drut que no segon via
que a bon’amor s’atanh,
conosc que meinhs son estranh.
II.
Eu no chan per autre sen
mas per so qu’amors no bays,
e que domnas valhan mais
per lo mieu essenhamen;
ieu non dic que domn’ estia
que non am quoras que sia,
mas genser l’es s’ilh sofranh
que si·n fai malvays guazanh.
III.
Que ja per chastiamen
neguna son miels non lays;
pus conoys quals es savays
o quals es pros issamen,
quals es fis ni quals gualia,
e s’adoncs so miels non tria,
Dieus li do so don se planh
dona, pus sa valor franh.
IV.
Pus ma dona m’a coven
qu’autr’amic non am ni bays,
ja Dieus no·m sia verays
si ja per nulh’autra·lh men;
qu’ab lieys ai tot quan volia
d’amor e de drudairia,
ni menor joy ni plus manh
no vuelh, s’ab lieys mi remanh.
V.
Greu pot aver jauzimen
adrech d’amor drutz biays
qui er se det et huey s’estrays;
mas qui ben sier et aten,
e sap celar sa folhia,
e jau los bes e·ls embria,
ab que·ls tortz sidons aplanh,
joy pot aver si quo·s tanh.
VI.
Qui vol solatz avinen,
ves Na Guillelma s’eslays,
on pretz e beutatz e jays
s’es pauzatz sobre joven;
per que·l tramet per paria
ma chanso, que la chastia,
e, s’ilha·s fier en l’aranh,
prenda l’aur e lays l’estanh.
VII.
De midons tenh em bailia
Miravalh, mas tota via
vuelh la comtessa gazanh,
e tot son dampnatge planh.
VIII.
Ves N’Audiart, on qu’ieu sia,
port aitan de senhoria,
qu’ab sos amics m’acompanh
e sos enemics estranh.
Bdt 406,43
Mss.: N 216.
Metrica: a10, b10, c10, d10, e10, f10, g10, h10. Una cobla di otto versi.
Rime: a, c: -an; b, d: -el; e, f: -es; g, h: -on.
Edizioni precedenti: Romania, p. 397, Andraud, 1902, Topsfield, 1971, p. 339, Rossi, 2009, p. 192.
Tostems enseing e mostri al mieu dan
so ad autre ab que·m mou puis revel;
qu’eu ai mostrat a·N Villelmin aitan
qu’uimais li par que ses mi se capdel,
e fai de mi chanssos e sirventes
ab caitius motz mal pausatz e mal mes,
l’un curt e fals, l’autre fraich e redon:
ben par, qant el las fetz, qu’avia son.
Bdt 406,44
Mss.: C 84, R 88.
Metrica: a8, b8, c8, d8, e7’, f7’, g10, h6’, i10’ Cinque coblas unissonans di nove versi.
Rime: a, d: -ens; b, c: -i; e, f: -ansa; g: -atz; h, i: -atge.
Edizioni precedenti: Kolsen, 1937a, p. 299, Topsfield, 1971, p.107.
I.
Tot quan fatz de be ni dic
cove que ma dona prenda,
pus de me no vol plus renda
mas qu’ieu per ley me castic
de tot aquo qu’a benestar non tanha;
e manda·m far so don pretz mi remanha
qu’estiers no fa hom son talen
si no·s guarda de falhimen.
II.
Per q’ieu justa ley m’abric
quar no falh en re qu’enprenda,
ni a poder que dissenda
per se ni per enemic;
per so·m ten pres cum soudadier d’Espanha,
que qora·s vol m’emprenh en la mesclanha,
a tot lo sieu voler ai sen
e non am nulh son malvolen.
III.
Pus per lieys d’autras m’esdic,
aitan li qier per esmenda
que·l belh joven non despenda
tro que·m restaure·l destric,
qu’al sieu sofranh tot quant a mi sofranha;
e si·m fa mal, ja non er qui m’en planha,
qu’ieu eys m’ai anat enqueren,
qu’encontra lieys non truep guiren.
IV.
Quascuna vuelh n’ay’ un pic,
qu’estiers no·m platz lur carvenda
tan qan midons las defenda,
que per ren als no m’en gic;
e, si no fos qu’a sos ops mi guazanha,
tan lunhera de midons ma companha
que·ls bes grazira solamen
e dels mals preira venjamen.
V.
Anc hom tan no lur servic
qe tan pauc de grat n’atenda;
d’aisso tanh q’ieu la reprenda,
qu’ie·n sai tal que s’en jauzic
q’eras m’estai per eys son tort estranha;
mas ja no vuelh que domneys per me·s franha,
qu’ades no·i trob’ om chauzimen
e suffert ai tan longamen.
VI.
Dreg a mon belh Mai d’Amic
t’en vai, chansos, qu’ilh t’entenda,
e si tan fai que t’aprenda,
ben tenh mon chantar per ric;
qe re qu’ilh pretz no·s bayssa ni·s gavanha,
que·l sieus lauzars daur’ e·l blasmars estanha;
tan sap e conoys et enten
qu’ades val mais la part qu’ilh pren.
VII.
Mon Audiart sal Dieus e sa companha,
mas la belha que de s’amor m’estranha
fa mal quar Miravalh non pren,
pus a las autras lo defen.
Ed.: Priore 2020 [1]
I |
Trop aun chauzit mei hueill en luec onriu per que no·m planh si·s ploron en fadia,
e·l cor e·l sen faun que fols e que brius
quar atendon tan rica senhoria
com cel qui ser a ric senhor
don no consec neus amoros semblan;
per qu’ieu, si puesc, m’irai de vos lonhan,
bona dona, e si dic gran folor,
qu’esser no pot, tan m’es corals l’amor.
|
I miei occhi hanno molto scorto in questo luogo distinto, per questo non mi lamento se essi piangono nella vana attesa, e il cuore e il buon senso mi rendono un triste pazzo perché attendono a lungo una nobile signora come colui che serve a un ricco signore, il quale non si dedica ancora all’aspetto amoroso; perché così io dopo me ne andrò da voi lontano, buona donna, così direi che non può essere una grande pazzia, tanto l’amore mi è sincero. |
II |
Mala fui anc cel jorn tant esforsius
c’a vos retrai l’amor qu’encar m’abruia,
aqui meteis establis Montesquiu,
un fort castel qu’es caps de cortezia,
et anc no fo guerra pejor
que nueit e jorn me faitz estar veillan. Consi·us pogues sivals plazer d’aitan com m’era vis que fezes ans de cel jorn
que mala·us dic celadamen mon cor.
|
Io fui arrabbiato quel giorno tanto violento perché si ritrasse dall’amore che già mi fece scappare in questo luogo in cui lo stesso Montesquiu fortificò un solido castello, il quale è un atto di cortesia, che ancora non feci guerra peggiore tanto che di notte e di giorno mi faceva restare sveglio. Così voi poteste almeno piacere da tanto in modo che ancora mi vedesse che divenga prima di quel giorno che il male parli segretamente al mio cuore. |
III |
No·m meravill si·m faitz estar pensiu
la vostra grans beutatz, ma bel’amia,
qu’entre·ls meillors e·s meils d’amor gentius
vos eleion tug per la gensor que sia·l
cors ben fait ab gran valor,
hueils e boca plazens ses tot enguan,
blancas mas cabeill saur benestan, de sos bels pes no·m tanh dir la blancor
quar anc no·ls vi ni·m fes Dieus tant d’amor.
|
Non mi meraviglia se la vostra gran bellezza mi rende pensieroso, mia bella amica, che tra i migliori e il meglio degli amori nobili, vi eleggiamo del tutto come la più gentile, che esista il cuore ben fatto per il gran valore, gli occhi e la bocca piacciono senza troppo inganno, i biondi ed eleganti capelli sono ormai bianchi, del suo bel peso non mi conviene parlare, perché mai vide il candore, né Dio mi diede tanto amore. |
IV |
D’estre d’amor, dona, mort mais que viu
vos clam merce: no voillatz que m’ausia
la fin’amor que m’art plus d’un caliu
per vos qu’ieu am e dezir nueit e dia.
Aib sol un bais de secor
seri’eu gais e d’amor benanan
plus que no fo per s’amia Tristan
ni nuill autre plus fin amador,
quar part totas es ma dona meillor.
|
Quanto alla natura dell’amore, oh donna, il morto più che il vivo vi chiede pietà: non voglia che la fin’amor mi uccida, che mi bruci più di un fuoco per voi che amo e desidero notte e giorno. Per un solo bacio di soccorso io sono felice e allegro d’amore più di quanto non lo fu Tristano per la sua amante, né più di nessun altro amante cortese, perché più di tutte la mia donna è migliore. |
V |
A! Car no fui del vostre parentiu per tal que·us vis e·us baizes tota via!
C’aisi for ieu d’est maltrait en fieu
de ben amar qu’estiers sai qu’es folia; c’ades me dobla·l mal en plor car no·m aus vezer vos qui·m datz ben e dan.
Ni·us aus servir com deu far fin aman
tal temor ai que·ill, fals lauzenjador,
pero si·us platz vos siatz contra lor.
|
Ah! Io non appartenevo alla vostra famiglia poiché così io vi veda e vi baci per tutta la vita! Perché in questo modo a parte me che dal ben amare ho sofferto nel feudo, che diversamente so che è una pazzia; perché sempre si moltiplica il male nel pianto che non mi fa vedere voi che mi date il bene e il male, né mi fa servirvi come dovrebbe fare un gentile amante. Ho una tale paura per loro, i falsi maldicenti, pertanto se per voi è un piacere siate contro di loro. |
Da tale punto di vista, si potrebbe affermare che la “forma” della canzone si trova in una posizione strutturalmente minoritaria rispetto alla maggior parte delle canzoni di Miraval. Partendo dalla versificazione potremmo notare come Trop aun chauzit si colloca tra le sole nove canzoni composte da coblas di nove versi. Raimon de Miraval predilige simmetria e parallelismo costruendo componimenti da otto versi per cobla. Allo stesso tempo, possiamo notare come nel testo preso in esame anche la scelta nel metro non è sufficientemente comune. Infatti, la presenza di coblas che possiedono unicamente decasyllabe e octosyllabe si rivela solamente con le canzoni Be m’agrada·l bels temps d’estiu (BdT 406,13) e Chansoneta farai vencut (BdT 406,21) e la tenzone Bertran, si fossetz tan gignos (BdT 406,16)[4]. D'altra parte, nei componimenti appena citati, si presenta un maggiore uso dei versi da otto sillabe. Ciò non avviene in Trop aun chauzit: l’octosyllabe è solo uno per cobla.
I.
Trop aun chauzit mei hueill en luec onriu
Per que no-m planh si-s ploron en fadia,
E-l cor e-l sen faun que fols e que brius
Quar atendon tan rica senhoria
Com cel qui ser a ric senhor
Don no consec neus amoros semblan;
Per qu'ieu, si puesc, m'irai de vos lonhan,
Bona dona, e si dic gran folor,
Qu'esser no pot, tan m'es corals l'amor.
II.
Mala fui anc cel jorn tant esforsius
C'a vos retrai l'amor qu'encar m'abria,
Aqui meteis establis Montesquiu,
Un fort castel qu'es caps de cortezia,
Et anc no fo guerra pejor
Que nueit e jorn me faitz estar veillan
Consi-us pogues sivals plazer d'aitan
Com m'era vis que fes ans de cel jor
Que mala-us dis celadamen mon cor.
III.
No-m meravill si-m fai estar pensiu
La vostra grans beutatz, ma bel'amia,
Qu'entre-ls meillors e-ls meils d'amor gentius
Vos legon tug per la gensor que sia,
Lo cors ben fait ab gran valor,
Hueils e boca plazens ses tot enguan,
Blancas mas e cabeill saur benestan,
De sos bels pes no-m tanh dir la blancor
Quar anc no-ls vi ni-m fes Dieus tant d'amor.
IV.
D'estre d'amor, dona, morta mais que vius
Vos clam merce: no voillatz quem'ausia
La fin'amor que m'art plus d'un caliu
Per vos qu'ieu am e dezir nueit e dia.
Car ab sol un bais de secor
Seri'eu gais e d'amor benanan
Plus que no fo per s'amia Tristan
Ni anc nuill autre plus fin amador,
Quar part totas es ma dona meillor.
V.
A! car no fui del vostre parentiu
Per tal que-us vis e-us baizes tota via!
C'aisi fora ieu d'est maltrait en fieu
De ben amar qu'estiers sai qu'es folia;
C'ades me dobla-l mals en plor
Car no-us aus vezer qui-m datz ben e dan
Ni-us aus servir com deu far fin aman
Tal temor ai que-ill fals lauzenjador...
Per si-us platz vos siatz contre lor.
|
|
Ordine delle coblas: C: I, II, III.
E: I, II, III, IV, V.
|
I, 1
v. 1
|
C
E |
Trop an chauzit mey huelh en luec honriu
Trop aun chauzit mei hueill en luec onriu
|
I, 2
v. 2
|
C
E
|
per que no planc si·s ploro en fadia,
per que no·m planh si·s ploron en fadia,
|
I, 3
v. 3
|
C
E
|
e·l cor e·l sen fan que folhs e que brius
e·l cor e·l sen faun que fols e que brius
|
I, 4
v. 4
|
C
E
|
quar atendon tan rica senhoria
quar atendon tan rica senhoria
|
I, 5
v. 5
|
C
E
|
quar selh qui serf a ric senhor
quar cel qui ser a ric senhor
|
I, 6
v. 6
|
C
E
|
don no cossec neus amoros semblan;
don no consec neus amoros semblan;
|
I, 7
v. 7
|
C
E
|
per qu’ieu, si puesc, m’irai de vos lonhan,
per qu’ieu, si puesc, m’irai de vos lonhan,
|
I, 8
v. 8
|
C
E
|
bona dompna, e si dic gran folhor,
bona dona, e si dic gran folor,
|
I, 9
v. 9
|
C
E
|
qu’esser no pot, tan m’es corals l’amor.
qu’esser no pot, tan m’es corals l’amor.
|
II, 1
v. 10
|
C
E
|
Mala fuy anc selh jorn tan esfossius
Mala fui anc cel jorn tant esforsius
|
II, 2
v. 11
|
C
E
|
quan vos retrays l’amor qu’enquer m’abria,
c’a vos retrai l’amor qu’encar m’abruia,
|
II, 3
v. 12
|
C
E
|
aqui meteus establitz Montesquius,
aqui meteis establis Montesquiu,
|
II, 4
v. 13
|
C
E
|
·I· fort castelh qu’es caps de cortezia,
un fort castel qu’es caps de cortezia,
|
II, 5
v. 14
|
C
E
|
et anc no fo guerra pejor
et anc no fo guerra pejor
|
II, 6
v. 15
|
C
E
|
que nueyt e jorn me faitz estar vellan
que nueit e jorn me faitz estar veillan
|
II, 7
v. 16
|
C
E
|
quossi·us pogues sevals plazer d’aitan
consi·us pogues sivals plazer d’aitan
|
II, 8
v. 17
|
C
E
|
cum era vis que fes ans de sel jor
com m’era vis que fezes ans de cel jorn
|
II, 9
v. 18
|
C
E
|
que mala·us dis celadamen mon cor.
que mala·us dic celadamen mon cor.
|
III, 1
v. 19
|
C
E
|
No·m meravilh si·m faitz estar pessius
No·m meravill si·m faitz estar pensiu
|
III, 2
v. 20
|
C
E
|
la vostra grans beutatz, ma bell’amia,
la vostra grans beutatz, ma bel’amia,
|
III, 3
v. 21
|
C
E
|
qu’entre·ls melhors e·ls miels d’amor entius
qu’entre·ls meillors e·s meils d’amor gentius
|
III, 4
v. 22
|
C
E
|
vos legen totz per la gensor que sia
vos eleion tug per la gensor que sia·l,
|
III, 5
v. 23
|
C
E
|
lo cors ben fait ab gran valor
cors ben fait ab gran valor,
|
III, 6
v. 24
|
C
E
|
huels e boca plazens ses tot engan,
hueils e boca plazens ses tot enguan,
|
III, 7
v. 25
|
C
E
|
blancas fina cabelhs sa saurs benestan,
blancas mas cabeill saur benestan,
|
III, 8
v. 26
|
C
E
|
de sos belhs no·ms tanh dire la blancor
de sos bels pes no·m tanh dir la blancor
|
III, 9
v. 27
|
C
E
|
quar anc no·ls vi ni·m fes Dieus tan d’amor.
quar anc no·ls vi ni·m fes Dieus tant d’amor.
|
IV, 1
v. 28
|
C
E
|
D’estre d’amor, dona, mort mais que viu
|
IV, 2
v. 29
|
C
E
|
vos clam merce: no voillatz que m’ausia
|
IV, 3
v. 30
|
C
E
|
la fin’amor que m’art plus d’un caliu
|
IV, 4
v. 31
|
C
E
|
per vos qu’ieu am e dezir nueit e dia.
|
IV, 5
v. 32
|
C
E
|
Aib sol un bais de secor
|
IV, 6
v. 33
|
C
E
|
seri’eu gais e d’amor benanan
|
IV, 7
v. 34
|
C
E
|
plus que no fo per s’amia Tristan
|
IV, 8
v. 35
|
C
E
|
ni nuill autre plus fin amador,
|
IV, 9
v. 36
|
C
E
|
quar part totas es ma dona meillor.
|
V, 1
v. 37
|
C
E
|
A! Car no fui del vostre parentiu
|
V, 2
v. 38
|
C
E
|
per tal que·us vis e·us baizes tota via!
|
V, 3
v. 39
|
C
E
|
C’aisi for ieu d’est maltrait en fieu
|
V, 4
v. 40
|
C
E
|
de ben amar qu’estiers sai qu’es folia;
|
V, 5
v. 41
|
C
E
|
c’ades me dobla·l mal en plor
|
V, 6
v. 42
|
C
E
|
car no·m aus vezer vos qui·m datz ben e dan.
|
V, 7
v. 43
|
C
E
|
Ni·us aus servir com deu far fin aman
|
V, 8
v. 44
|
C
E
|
tal temor ai que·ill fals lauzenjador…
|
V, 9
v. 45
|
C
E
|
pero si·us platz vos siatz contra lor.
|
![]() |
![]() |
Trop
an chauzit mey huelh
en luec honriu. per q(ue)
no planc sis ploro en
fadia. el cor el sen fan q(ue) folhs
e que brius. quar atendon tan
rica senhoria. quar selh q(ui) serf
|
![]() |
a ric senhor. don no cossec neus
amoros semblan. per quieu si
puesc mirai de uos lonhan. bo
na dompna e si dic gran folhor.
quesser no pot tan mes corals la Mala fuy anc selh iorn mor
tan esfossius. quan uos retrays
lamor quen quer ma bria, aq(ui)
meteus establitz mont esquius.
·I· fort castelh ques caps de cor
tezia. (et) anc no fo guerra peior.
que nueyt e iorn me faitz estar
uellan. quossius pogues seuals
plazer daitan. cum erauis que
fes ans de sel ior. que malaus
dis celadamen mon cor. Nom merauilh sim faitz estar
pessius. la vostra grans beutatz
ma bella mia. quen trels melh
ors els miels damor entius.
uos legen totz per la gensor q(ue)
sia. lo cors ben fait ab gran ua
lor. huels e boca plazens ses tot
engan. blancas fina cabelhs sa
saurs ben estan. de sos belhs
noms tanh dire la blancor. q(ua)r
anc nols ui nim fes dieus tan
damor.
|
I | I |
Trop
an chauzit mey huelh
en luec honriu. per q(ue)
no planc sis ploro en
fadia. el cor el sen fan q(ue) folhs
e que brius. quar atendon tan
rica senhoria. quar selh q(ui) serf a ric senhor. don no cossec neus amoros semblan. per quieu si puesc mirai de uos lonhan. bo na dompna e si dic gran folhor. quesser no pot tan mes corals la
|
Trop an chauzit mey huelh en luec honriu
per que no planc si·s ploro en fadia,
e·l cor e·l sen fan que folhs e que brius
quar atendon tan rica senhoria
quar selh qui serf a ric senhor
don no cossec neus amoros semblan;
per qu’ieu, si puesc, m’irai de vos lonhan,
bona dompna, e si dic gran folhor,
qu’esser no pot, tan m’es corals l’amor.
|
II | II |
Mala fuy anc selh iorn mor tan esfossius. quan uos retrays
lamor quen quer ma bria, aq(ui)
meteus establitz mont esquius.
·I· fort castelh ques caps de cor
tezia. (et) anc no fo guerra peior.
que nueyt e iorn me faitz estar
uellan. quossius pogues seuals
plazer daitan. cum erauis que
fes ans de sel ior. que malaus
dis celadamen mon cor.
|
Mala fuy anc selh jorn tan esfossius
quan vos retrays l’amor qu’enquer m’abria,
aqui meteus establitz Montesquius,
·I· fort castelh qu’es caps de cortezia,
et anc no fo guerra pejor
que nueyt e jorn me faitz estar vellan
quossi·us pogues sevals plazer d’aitan
cum era vis que fes ans de sel jor
que mala·us dis celadamen mon cor.
|
III | III |
Nom merauilh sim faitz estar pessius. la vostra grans beutatz
ma bella mia. quen trels melh
ors els miels damor entius.
uos legen totz per la gensor q(ue)
sia. lo cors ben fait ab gran ua
lor. huels e boca plazens ses tot
engan. blancas fina cabelhs sa
saurs ben estan. de sos belhs
noms tanh dire la blancor. q(ua)r
anc nols ui nim fes dieus tan
damor.
|
No·m meravilh si·m faitz estar pessius
la vostra grans beutatz, ma bell’amia,
qu’entre·ls melhors e·ls miels d’amor entius
vos legen totz per la gensor que sia,
lo cors ben fait ab gran valor,
huels e boca plazens ses tot engan,
blancas fina cabelhs sa saurs benestan,
de sos belhs no·ms tanh dire la blancor
quar anc no·ls vi ni·m fes Dieus tan d’amor.
|
![]() |
![]() |
![]() |
Raimon demiraual Trop aun chauzit mei hueill enluec on
riu. perque nom planh sis ploron en
fadia. elcor elsen faun que fols eque brius.
quar atendon tan rica senhoria. quar cel
qui ser aric senhor. don no conser neus a
moros semblan. perquieu si puesc mirai de
uos lonhan. bona dona esi dic gran folor.
quesser nopot tan mes corals lamor. Mala fui anc cel iorn tant esforsius. cauos
retrai lamor quencar mabruia. aqui meteis
establis mont esquiu. un fort castel ques
caps decortezia. (et) anc no fo guerra peior.
que nueit eiorn me faitz estar ueillan.
consius pogues siuals plazer daitan. com
merauis que fezes ans decel iorn. q(ue) ma
laus dic celadamen moncor. Nom merauill sim faitz estar pensiu. la
uostra grans beutatz ma belamia. quen
trels meillors es meils damor. gentius
uos eleion tug per lagensor. que sialcors
ben fait abgran ualor. hueils eboca pla
zens sestor enguan. blancas mas cabe
ill saur benestan. de sos bels pes nom
tanh dir lablancor. quar anc nols ui
nim fes dieus tant damor. Destre damor dona mort mais que uiu.
uos clam merce no uoillatz que mausia
lafinamor que mart plus dun caliu.
per uos quieu am edezir nueit edia. aibsol
un bais de secor. serieu grais edamor be
nanan. plus que nofo per samia tris
tan. ni nuill autre plus fin amador.
|
![]() |
quar part totas es madona meillor. A car no fui del uostre parentiu, per tal
queus uis eus baizes totauia. carsi forieu
dest maltrait enfieu. deben amar questi
ers sai ques folia. cades me doblal mal en
plor. car no(m) aus uezer uos quim datz ben
edan. nius aus seruir com deu far finama(n)
tal temor ai queill fals lauzeniador. pero si
us platz uos siatz contra lor.
|
Raimon demiraual | Raimon de Miraval |
I | I |
Trop aun chauzit mei hueill enluec on
riu. perque nom planh sis ploron en
fadia. elcor elsen faun que fols eque brius.
quar atendon tan rica senhoria. quar cel
qui ser aric senhor. don no conser neus a
moros semblan. perquieu si puesc mirai de
uos lonhan. bona dona esi dic gran folor.
quesser nopot tan mes corals lamor. |
Trop aun chauzit mei hueill en luec onriu
per que no·m planh si·s ploron en fadia,
e·l cor e·l sen faun que fols e que brius
quar atendon tan rica senhoria
quar cel qui ser a ric senhor
don no consec neus amoros semblan;
per qu’ieu, si puesc, m’irai de vos lonhan,
bona dona, e si dic gran folor,
qu’esser no pot, tan m’es corals l’amor.
|
II | II |
Mala fui anc cel iorn tant esforsius. cauos
retrai lamor quencar mabruia. aqui meteis
establis mont esquiu. un fort castel ques
caps decortezia. (et) anc no fo guerra peior.
que nueit eiorn me faitz estar ueillan.
consius pogues siuals plazer daitan. com
merauis que fezes ans decel iorn. q(ue) ma
laus dic celadamen moncor. |
Mala fui anc cel jorn tant esforsius c’a vos retrai l’amor qu’encar m’abruia,
aqui meteis establis Montesquiu,
un fort castel qu’es caps de cortezia,
et anc no fo guerra pejor
que nueit e jorn me faitz estar veillan
consi·us pogues sivals plazer d’aitan
com m’era vis que fezes ans de cel jorn
que mala·us dic celadamen mon cor.
|
III | III |
Nom merauill sim faitz estar pensiu. la
uostra grans beutatz ma belamia. quen
trels meillors es meils damor. gentius
uos eleion tug per lagensor. que sialcors
ben fait abgran ualor. hueils eboca pla
zens sestor enguan. blancas mas cabe
ill saur benestan. de sos bels pes nom
tanh dir lablancor. quar anc nols ui
nim fes dieus tant damor. |
No·m meravill si·m faitz estar pensiu la vostra grans beutatz, ma bel’amia,
qu’entre·ls meillors e·s meils d’amor gentius
vos eleion tug per la gensor que sia·l
cors ben fait ab gran valor,
hueils e boca plazens ses tot enguan,
blancas mas cabeill saur benestan,
de sos bels pes no·m tanh dir la blancor
quar anc no·ls vi ni·m fes Dieus tant d’amor.
|
IV | IV |
Destre damor dona mort mais que uiu. uos clam merce no uoillatz que mausia
lafinamor que mart plus dun caliu.
per uos quieu am edezir nueit edia. aibsol
un bais de secor. serieu grais edamor be
nanan. plus que nofo per samia tris
tan. ni nuill autre plus fin amador.
quar part totas es madona meillor. |
D’estre d’amor, dona, mort mais que viu vos clam merce: no voillatz que m’ausia
la fin’amor que m’art plus d’un caliu
per vos qu’ieu am e dezir nueit e dia.
Aib sol un bais de secor
seri’eu gais e d’amor benanan
plus que no fo per s’amia Tristan
ni nuill autre plus fin amador,
quar part totas es ma dona meillor.
|
V | V |
A car no fui del uostre parentiu, per tal
queus uis eus baizes totauia. carsi forieu
dest maltrait enfieu. deben amar questi
ers sai ques folia. cades me doblal mal en
plor. car no(m) aus uezer uos quim datz ben
edan. nius aus seruir com deu far finama(n)
tal temor ai queill fals lauzeniador. pero si
us platz uos siatz contra lor.
|
A! Car no fui del vostre parentiu
per tal que·us vis e·us baizes tota via!
C’aisi for ieu d’est maltrait en fieu
de ben amar qu’estiers sai qu’es folia;
c’ades me dobla·l mal en plor
car no·m aus vezer vos qui·m datz ben e dan.
Ni·us aus servir com deu far fin aman
tal temor ai que·ill fals lauzenjador…
pero si·us platz vos siatz contra lor.
|
Bdt 406,14
Mss.: C 75, R 86, V 41.
Metrica: a7, b7’, c7’, d7, e10’, f10’, g8, h8. Sei coblas unissonans di otto versi due tornadas di quattro versi e due tornadas di due versi.
Rime: a, c: -an; b, d: -ais; e, f: -als; g, h: -os.
Edizione precedente: Topsfield, 1971, p.144.
I.
Tuich cill que vant demandan
si chantarai ogan mais,
vuoill qe sapchon per que chan
o per cal razon m’en lays.
Non es mos chans tant venals
c’a totz sia comunals;
q’en aquel temps vuoil faire ma chansso
qan mieills m’estai d’amor e de razo.
II.
E so m’en tarzatz ogan,
car sonetz d’auzel no·m pais,
ni fresca flors de vergan
lo consir del cor no·m trais,
que m’es tant durs e corals
c’a pauc seria mortals,
don nuilla res no·m pot dar gariso,
si ma dompna no·m vol far hoc del no.
III.
Pels tortz que las dompnas fan
torna dompneis en abais,
que tant li mostron d’engan
per que·l plus fis drutz s’irais;
trobar en pot hom de tals —
mas ieu non dirai ies cals —
cui servit ai e volgra·n guizerdo
e preira·n ben esmend’ en luoc de do.
IV.
Pois tot cant ma dompna·m man
m’es aissi delieitz e jais
obezir de bon talan,
c’anc son mandamen non frais,
gardatz si·m degr’esser sals,
q’en patz n’ai sofertz mains mals —
neus del sieu dan pogr’aver fait mon pro,
mas anc no·m plac res q’a lieis non fos bo.
V.
Q’ieu·l vau tot iorn reprosan,
car on mieills li sui verais
ella·m ment e·m vai trichan,
ar ai ben dich qe savais,
qu’il es fina e leials
et ieu, messongiers e fals.
Perdrai la doncs si totz temps li perdo?
Eu oc, c’ab mal deu hom vensser fello.
VI.
Mas li dangier son trop gran
mas mentir en ai pel cais;
c’on plus en vauc cossiran
no·n conosc q’en re·s biais:
be·n puosc doncs dir mas non als,
car sa beutatz naturals
e·l gens parlars l’a mes’ en tal resso
c’om qu’ill vol mal non troba compaigno.
VII.
Mais d’Amic, los bes e·ls mals
degr’ om partir comunals,
mas vos n’avetz lo gaug e·l pretz e·l pro,
et ieu no n’ai mais ir’ e cor fello.
VIII.
Mantel, plus qu’enperials
es, qu’en vos non a ren fals,
or ni tessel ni fonda ni peno,
ni mais ni meins no·i cove per razo.
IX.
Mon Pastoret vei sobre totz baro
de dompnejar e d’armas e de do.
X.
Mon Audiart, si·m fos aitals cum fo,
amer’ ieu mais qu’ome desotz lo tro.
Bdt 406,47
Mss.: C 80, E 43, R 87, V 41.
Metrica: a7’, b7, c7’, d7, e7, f5, g7, h7, i7’. Sei coblas unissonans di nove versi, due tornadas di quattro versi e una tornada di un verso.
Rime: a, c, i: -anda; b, d, e: -ir; f: -ays; g, h: -os.
Edizione precedente: Topsfield, 1971, p.279.
I.
Un sonet m’es belh qu’espanda
per ma dona esbaudir,
si cum selh que no demanda
so que plus volgra jauzir:
mas d’aitan no·m puesc suffrir
que no·lh mostr’ hueimays,
sivals temens ab chansos,
cum suy d’enansar coitos
selh joy don ylh m’atruanda.
II.
Pechat fai qui m’atruanda,
que res mas lieys non dezir;
e qui mon afar demanda,
pot d’autras domnas auzir
cum n’i a manhtas en azir
quar ieu no·m biays,
e lur estauc ergulhos,
e vuel mais remaner blos
ses amor qu’autra·m reblanda.
III.
Lieys sola·m platz que reblanda,
qu’a dreitz en puesc grans laus dir;
e, qui de lieys mi demanda,
no·n puesc ben dizen mentir;
quar mielhs qu’om savis cossir
fai totz sos assays,
e totz sos faitz belhs e bos,
pueys a d’avinens faissos
tan cum Beutatz en guaranda.
IV.
Soven me mostr’ en guaranda
lo cors, que·m fai abelhir
sas grans beutatz, e·m demanda
que fas, quan no la remir;
d’aqui movo·l gran sospir,
e·l volers m’en nays
que·m fai languir amoros:
per qu’ieu la prec ad estros
m’acuelha, si no·m desmanda.
V.
Per Crist, s’aquesta·m desmanda,
no y a plus mais del murir,
que de tot autra demanda
m’a fag s’amistat partir;
si·s vol, lo sieu pot delir,
cum selh que Dieu trays;
mas pauc li val tracios,
qu’anc sa par non cre que fos,
ni gensor non pais vianda.
VI.
Ben sabetz ab qual vianda,
bela domna, puesc guerir,
qu’ieu so·l folhs qui·lh say demanda,
si m’o voletz aculhir:
e pus mi·us plac enrequir,
no vulhatz qu’abays,
que·l mieus mals es dans a vos,
e totz mos bes vos es pros,
tan com sobre me s’espanda.
VII.
Et ie·us sui verays,
quar me meteys tenc de vos,
e totz mos faitz bels e bos
e Miravalh de comanda.
VIII.
Reyals senher guays,
Mos Audiartz, cars e bos,
eu domney, fe que dei vos,
la gensor qu’el mon se randa.
IX.
E no·m desman si no·m manda!
Links:
[1] https://letteraturaeuropea.let.uniroma1.it/?q=laboratorio/testo-critico-62